Astrologer

See my 4 blogs - Click to Go

Follow Us on MEDHA DAKSHINA MURTY JYOTISHA NILAYAM! Follow Us on పరాక్రి పదనిసలు! Follow Us on  Telugu pandita darsini! Follow Us on SADHANA - ARADHANA !
అక్షరాలునేర్చి ఆశ్చర్య పడునాడు - తెలుయునెంత గలదొ తెలుసుకొనగ - వింతతరగదయ్య విఙ్ఞానికెన్నడూ - అప్రమేయ వరద హరిముకుంద (పరాక్రి)
భాగవతము లేబుల్‌తో ఉన్న పోస్ట్‌లను చూపుతోంది. అన్ని పోస్ట్‌లు చూపించు
భాగవతము లేబుల్‌తో ఉన్న పోస్ట్‌లను చూపుతోంది. అన్ని పోస్ట్‌లు చూపించు

20, జనవరి 2014, సోమవారం

భాగవతము - వామన చరిత్ర

వామన చరిత్ర ప్రారంభము
మ. బలి నంభోరుహనేత్రుఁ డేమి కొఱకై పాదత్రయి\న్‌ వేఁడె ని
శ్చలుఁడుం బూర్ణుఁడు లబ్ధకాముఁడు రమాసంపన్నుఁడై తాఁ బర
స్థలికి\న్‌ దీనునిమాడ్కి నేల చనియె\న్‌ దప్పేమియు\న్‌ లేక ని
ష్కలుషు\న్‌ బంధన మేల చేసెను వినం గౌతూహలం బయ్యెడి\న్‌.
437
వ. అనిన మునినందనుండిట్లనియె. 438
సీ. పురుహూతిచే నొచ్చి పోయి భార్గవులచే బలి యెట్టకేలకు బ్రతికి వారి
చిత్తంబు రాఁ గొల్చు శిష్యుఁడై వర్తింప వారు నాతని భక్తి వలన మెచ్చి
విశ్వజిద్యాగంబు విధితోడఁ జేయింప భవ్య కాంచన పట్టబద్ధ రథము
నర్కవాజులఁ బోలు హరులు కంఠీరవ ధ్వజము మహాదివ్య ధనువుఁ బూర్ణ
 
తే. తూణయుగళంబుఁ గవచంబుఁ దొలుత హోమపావకుండిచ్చె నమ్లాన పద్మమాల
కలుషహరుఁడగు తన తాత కరుణ నొసఁగె సోమసంకాశ శంఖంబు శుక్రుఁడిచ్చె.
439
వ. ఇవ్విధంబున. 440
క. పాణియు రథియుఁ గృపాణియు
దూణియు ధన్వియును స్రగ్వి తురగియు దేహ
త్రాణియు ధిక్కృత విమత
ప్రాణియు మణికనక వలయ పాణియు నగుచు\న్‌.
441
మ. పలు దానంబుల విప్రుల దనిపి తద్భద్రోక్తులం బొంది పె
ద్దలకు\న్‌ మ్రొక్కి విశిష్టదేవతల నంతర్భక్తిఁ బూజించి ని
ర్మలుఁ బ్రహ్లాదునిఁ జీరి నమ్రశిరుఁడై రాజద్రథారూఢుఁడై
వెలిఁగె\న్‌ దానవభర్త శైలశిఖరోద్ద్వేలద్దవాగ్ని ప్రభ\న్‌.
442
క. దండిత మృత్యు కృతాంతులు
ఖండిత సుర సిద్ధ సాధ్య గంధర్వాదుల్‌
పిండిత దిశు లమరాహిత
దండాధీశ్వరులు సములు దన్నుం గొలువ\న్‌.
443
క. చూపుల గగనము మ్రింగు
నేపున దివి భువియు నావ లీవల సేయ\న్‌
రూపించుచు దనుజేంద్రుఁడు
ప్రాపించెను దివిజ నగర పథము నరేంద్రా!
444
వ. ఇట్లు బలవంతుండగు బలి, సురేంద్రుని సాధింప సమకట్టి, దండగమనంబు సేసి నిడుద పయనంబులం జని చని. 445
మ. కనియె\న్‌ బుణ్యజనౌకము\న్‌ విగతరోగ స్వప్న పీడాన్నఖా
దన సంశోకముఁ బుష్ప పల్లవ ఫలోద్దామ ద్రుమానీకమున్‌
స్వనితోద్ధూత పతాకము\న్‌ బ్రవిచర ద్వైమానికానీకము\న్‌
ఘన గంగా సలిలైకము\న్‌ మఘవయుక్త శ్రీకము\న్‌ నాకము\న్‌.
446
వ. కని, రక్కసులఱేఁడు వెక్కసంబై చాల్పుగల వేల్పులనెలవు దరియంజొచ్చి, చెచ్చెర ముందటకుం జని చని, ముందట నెడపడక మొన మొగ్గ యిగురు చిగురు తలిరాకు జొంపంబు నన మొగుడుమొగ్గ యరవిరి నెఱవిరి గుత్తి పిందె పూఁప దోరగాయ పండు గెలలతండంబుల వ్రేఁగు లాఁగలేక, మూఁగి వీఁగి వ్రేఁకలగు మ్రాఁకుల ప్రోకలకుఁ బేటలగు పెందోఁటలును, తోఁటల గాటంబులై నివ్వటిల్లు మవ్వంపుఁ గ్రొవ్విరులకుఁ గవలు వివ్వక కసిమసలు గలిగి, ముసరి కొసరి పూని పాదుకొని తేనియ లాని, విసరు గలిగి, మసరు గవిసి, క్రొవ్వి, రిమ్మకొని, జుమ్ము జుమ్మంచు జంజాటించు తేఁటిదాటులును, దాఁటు వడక నాటుకొని, కూడి, జోడు వీడక, క్రొమ్మావుల కమ్మని కొమ్మల నిమ్ముల ముసరి, పసిమిగల కిసలయంబులు పొసఁగంగ మెసఁగి, కిసరువడక కసరుచెడి, బిట్టు రట్టడితనంబుల మించి కరాళించు కోయిలల మొత్తంబును, మొత్తంబులై చిత్తంబులు మత్తంబులుగఁ దత్తఱంబునం దీయని పండ్లకు గదియంబడి, కయ్యంబు సేసి, యేస రేగి, బేసంబులు గాసంబులు గొని, వాసికెక్కి, పలుబాసలాడు బహు ప్రకారంబులగు కీరంబులును, గీరంబులకు నలిగడచి, మింటనంట నెగసి, పెట్టలం బట్టి, చీరి, యిట్టట్టు చనక నెట్టుకొని, నెలవుల వ్రాలుచు, నింపుగల రవములం గలుగు కలరవంబులును, కలరవంబు లలరం, దొలంకుల కొలంకుల కెలంకులఁ గడంకలం బ్రియల నిడుకొని, క్రమ్మి, దొమ్మిచేసి, యెలదమ్మి తూఁడుల వాఁడు లగు చంచువులం జించి, మెక్కి, చొక్కి, రిక్కల మిక్కిలి కలకలపడుచు నలబలంబులు సేయు హంసంబులును, హంసరుచి జనిత వికసనముల వికవిక నగుచుం బస గలిగి, మిసమిస మెఱయు పసిఁడి కెందమ్ము లిందిరా మందిరంబుల చందంబు లగు కొలంకులును, గొలంకుల కరణిఁ దడసి, వడవడ వడంకుచు, నల్లిబిల్లులు గొని, సాఁగిన తీఁగెయిండ్ల గండ్ల యీఱములం దోరములు సెడి, పలువిరుల కమ్మవలపుల వ్రేఁగునం దూరలేక యీడిగలంబడు గాడ్పులును, గాడ్పులవలన నెగసి, గగనమున విరిసి, పలువన్నెలం జెన్నగు మేలుకట్టు పుట్టంబుల తెఱంగుల దట్టంబులైన కుసుమపరాగంబులును, బరాగంబుల సరాగంబు లగు వాగుల వంతల చెంతల గఱికజొంపంబుల లంపులు దిని, మంపులు గొని, గుంపులుగొని, నెమర్లు వెట్టుచు నొదువు గల పొదువులు గదల, వాడల జాడలం బరుగులిడు దూడల క్రీడల వేడుకలం గూడుకొని, యిళ్ళవాకిళ్ళకుంజేరి, పౌరుల కోరికల కనుసారిక లగుచు, నమృతంబు గురియు కామధేనువులును, గామధేనువులకు నిలువనీడ లగుచు, నడిగిన జనములకు ధనములు ఘనముగఁ బుడుకు కల్ప తరువులును, గల్పతరువుల పల్లవమంజరులఁ గుంజరులకు విఱిచి యిచ్చుచు, మచ్చికల కలిమిని మెచ్చుచు గృతక గిరుల చఱుల నడరు పడఁతుల నడలకు గురువులగు మత్తేభంబులును, నిభంబుల సరస నొరసికొని, వరుసఁ బరుసఁ దనము లెడలి సుకరములగు మకరతోరణ స్తంభంబులును, దోరణస్తంభంబుల చేరువ నిలిచి, చెఱకు విలుతుం దొర వెఱికినం బెడిదములగు నవకంపు మెఱుఁగు జిగురు టడిదముల తెఱంగున నిలుకడ సంపదలు గలుగు శంపల సొంపునం, గర చరణాది శాఖలం గల చంద్రరేఖల పోఁడిమిని, వాహిని గల మోహినీవిద్యల గ్రద్దన, చూపులం దీపు లొదవించుచు, మర్మకర్మంబుల యశంబుల వశంబు గలిగి, యనూనంబు లగు విమానంబు లెక్కి, చక్కవచ్చిన సచ్చరిత్రులకుం జెచ్చెర నెదురు సని, తూకొని, తోకొనిపోవు రంభాది కుంభికుంభ కుచల కలకలంబులును, గలహంస కారండవ కోక సారస బృందసుందర సుందరియు, నిందీవరారవిందనందదిందిందిరయు, నభంగయు, సభంగయు నగు గంగ నింగికిం బొంగి, మిగుల దిగులవడఁ బొగడ్తల కెక్కిన యగడ్తలును, నగడ్తల మిన్నేటి తేటనీట నీటు లీను పాటి సూటి చల్లులాటల మేటి కూటువలు గొనుచు నేచిన ఖేచరకన్యకా వారంబులును, వారవనితానుపూజిత దేహళీ పాటవంబులగు గోపుర కనక కవాటంబులును, గవాటవేదికా ఘటిత మణిగణ కిరణోదారంబులగు నింద్రనీల స్తంభ గంభీరతలును, గంభీర విమలకమలరాగ పాలికా మాలికావారంబు లగు చతుర్ద్వారంబులును, ద్వారదేశంబుల సావళ్ళం గావళ్ళుండి, ప్రొద్దులుపోక, రక్కసులవేల్పులు కయ్యంబుల నెయ్యంబులు సెప్పికొనుచున్న యస్త్ర శస్త్ర ధారులును, శూరులునైన మహా ద్వారపాలక వీరులును, వీరరసజలధి వేలాకారంబులయి, శుద్ధ స్ఫటిక బద్ధ మహోత్తాలంబులగు సోపాన సుకుమారంబులును, సుకుమార మహారజత ప్రదీపంబులగు వప్రంబులును, వప్రోపరి వజ్రకుడ్య శిరోభాగ చంద్రకాంత కాంత తరుణ హిమకర కిరణ ముఖరంబులగు సాలశిఖరంబులును, శిఖరస్తోమ ధామ నికృత్త తారకంబులును, దార తారమణి శిలాకార కఠోరంబు లగుచు, మిగుల గరిత యగు నగరిసిరి పెరిమ గల మగల మొగములు పొడగన, నిలుకడలకు నలువ నడిగికొని పడసిన పసిఁడితెర వలల వడువున బెడంగునం దోరంబులగు ప్రాకారంబులును, బ్రాకార కాంచనాంచిత యుద్ధసన్నద్ధ మహాఖర్వ గంధర్వవాహినీ పాలకంబులగు మరకతాట్టాలకంబులును, నట్టాలకోత్తుంగ వజ్రమయ స్తంభోదంచనంబులును, బరభట ప్రాణవంచనంబులును, సముదంచనంబులు నగు దంచనంబుల తుదలు రథంబుల యిరుసు లొరసికొనం గోట యీవలావల కావలిదివియల కరణి రుచిరము లగుచున్న దినకర హిమకర మండలంబులును, హిమకర మండలంబు నిద్దంపు టద్దంబని మూఁగి, తొంగిచూచుచు, నళికఫలకములఁ గులకములు గొను నలకములం దఱిమి, తిలకములం దెఱఁగు పఱచుకొని, సమయముల వెనుక నొదిగి, కదిసి, ముకురమునం బ్రతిఫలితులైన పతు లితరసతుల రతుల కనుమతులని, కలఁగి, తలఁగి చని, కాంతులకు సొలయు ముగుదలకు నేకాంతంబులై, గగనసముచ్ఛేదనంబులైన రాజ సౌధంబులును, సౌధంబుల సిరుల ముత్తియపు సరులతోడి నిబ్బరపు గుబ్బచన్నుల చెన్నులం బ్రక్కలం జుక్కల పదుపులుండ, మండిత సౌధశిఖరంబులకు శృంగారంబులైన భృంగారంబులును, భృంగారశయన జాలక డోలికా నిశ్శ్రేణికాది విశేషరమ్యంబులైన హర్మ్యంబులును, హర్మ్య కనకగవాక్ష రంధ్ర నిర్గత కర్పూర కుంకుమాగరు ధూప ధూమంబులును, ధూమంబులు జీమూత స్తోమంబులని ప్రేమంబున గొబ్బున గిబ్బటు పబ్బంబు లబ్బెనని, పురులుగొని, పురులు వన్నియల సిరులుగొనం గుటవిటపములం దటవట నటింపుచుఁ బలుకులు విరిసి, కికురువొడుచుచు, వలఱేని మఱుఁగుచదువుల టీకలనం, గేకలిడు నెమళ్ళును, నెమళ్ళ పురుల నారలు నారులగు విండ్ల నినదములను తలంపులఁ దోఁకలు వడసి, వీఁకలు మెఱసి, మూఁకలు గొని, దివి కెగిరి, రవికిం గవిసిన రాహువు క్రియం, దివిఁ దడఁబడు పడగలును, పడగలును గొడుగులును దమకు నాలంబులకు నడియాలంబులుగఁ దోరంబులైన సారంబుల బీరంబులు మెఱసి, బెబ్బులుల గ్రబ్బునం గరుల సిరుల, సింగంబుల భంగంబుల, శరభంబుల రభసంబుల, ధూమకేతువుల రీతుల వైరికిం జీరికిం గొనక, శంకలుడిగి, ఱంకెలిడుచు, లంకెలై లెక్కకు మిక్కిలగుచు, రక్కసుల చక్కటి యెక్కటి కయ్యముల దయ్యము లెఱుంగం దిరుగు వీరభటుల కదంబంబులును, గదంబ కరవాల శూలాదుల మెఱుంగులు మెఱుపుల తెఱంగుల దిశల చెఱంగులం దుఱంగలింప, నేమి నినదంబులు తుఱుములగు నుఱుములుగ, నడమొగుళ్ళ పెల్లునం, బ్రవర్షిత రథిక మనోరథంబులగు రథంబుల గములును, గములుగొని, గమనవేగముల వలన హరిహరుల నగి, గాలిం జాలింబడ గేలికొని, ఘనంబులగు మనంబులం దెగడి, నెగడు సురంగంబులగు తురంగంబులును, రంగదుత్తుంగ విశద మద కల కరి కటతట జనిత మదసలిల కణగణ విగణిత దశ శతనయన భుజ సరళ మిళిత లలిత నిఖిల దిగధిపతి శుభకర కర కనక కటక ఘటిత మణిసముదయ సముదిత రేణువర్గ దుర్గమంబులైన నిర్వక్ర మార్గంబులును, మార్గ స్థలోపరి గతాగత శతాయుతానేక గణనాతీత రోహణాచల తట విరాజమానంబులగు విమానంబులును, విమాన విహరమాణ సుందర సుందరీ సందోహ సంపాదిత భూరి భేరీ వీణా పణవ మృదంగ కాహళ శంఖాది వాదనానూన గాన సాహిత్య నృత్య విశేషంబులును, విశేష రత్నసంఘటిత శృంగార శృంగాటక వాటికాగేహ దేహళీప్రదీపంబులును, దీపాయమాన మానిత సభామంటప ఖచిత రుచిర చింతారత్నంబులునుం గలిగి, రత్నాకరంబునుం బోలె ననిమిష కౌశిక వాహినీ విశ్రుతంబై, శ్రుతివాక్యంబునుం బోలె నకల్మష సువర్ణ ప్రభూతంబై, భూతపతి కంఠంబునుం బోలె భోగిరాజకాంతంబై, కాంతాకుచంబునుం బోలె సువృత్తంబై, వృత్తజాలంబునుం బోలె సదా గురులఘు నియమాభిరామంబై, రామచంద్రుని తేజంబునుం బోలె ఖరదూషణాది దోషాచరానుపలబ్ధంబై, లబ్ధవర్ణ చరిత్రంబునుం బోలె విమలాంతరంగ ద్యోతమానంబై, మానధనుని నడవడియునుం బోలె సన్మార్గభాతి సుందరంబై, సుందరో ద్యానంబునుం బోలె రంభాంచితాశోక పున్నాగంబై, పున్నాగంబునుం బోలె సురభి సుమనోవిశేషంబై, శేషాహి మస్తకంబునుం బోలె నున్నత క్షమావిశారదంబై, శారదసముదయంబునుం బోలె ధవళజీమూత ప్రకాశితంబై, సితేతరాజినదానంబునుం బోలె సరస తిలోత్తమంబై, యుత్తమ పురుష వచనంబునుం బోలె ననేక సుధారస ప్రవర్షంబై, వర్షాదియునుం బోలె నుల్లసదింద్ర గోపంబై, గోపతి మూఁపురంబునుం బోలె విచక్షురార్యాలంకృతంబై, కృతార్థంబైన యమరావతి నగరంబు చేరం జని, కోటచుట్టునుం బట్టు గలుగ బలంబును జలంబుల విడియించి, పొంచి, మార్గంబు లెల్ల నరికట్టుకొని, యేమఱక యుండె. అంత. 447
క. మాయరు నగవులకును గను
మూయరు కాలంబుకతన ముదియరు ఖలులం
డాయరు పుణ్యజనంబులఁ
బాయరు సురరాజు వీటి ప్రమదాజనముల్‌.
448
వ. అప్పుడు. 449
క. దుర్భర దానవశంఖా
విర్భూత ధ్వనులు నిండి విబుధేంద్ర వధూ
గర్భములు పగిలి లోపలి
యర్భకతతు లావు రనుచు నాక్రోశించె\న్‌.
450
వ. అంత. 451
సీ. బలి వచ్చి విడియుట బలభేది వీక్షించి గట్టిగాఁ గోటకుఁ గాపువెట్టి
దేవవీరులుఁ దాను దేవతామంత్రిని రప్పించి సురవైరిరాకఁ జెప్పి
ప్రళయానలుని భంగి భాసిల్లుచున్నాఁడు ఘోరరాక్షసులను గూడినాఁడు
మన కోడి చని నేఁడు మరల వీఁడేతెంచె నేతపంబున వీని కింత వచ్చె
 
ఆ. నీ దురాత్మకునకు నెవ్వఁడు తోడయ్యె నింక వీని గెల్వ నేది త్రోవ
యేమి చేయువార మెక్కడి మగఁటిమి యెదురు మోహరింప నెవ్వఁ డోపు.
452
క. మ్రింగెడు నాకాశంబును
బొంగెడు నమరాద్రికంటెఁ బొడవై వీఁడు\న్‌
మ్రింగెడు కాలాంతకు క్రియ
భంగించును మరలఁబడ్డఁ బంకజగర్భు\న్‌.
453
క. ఈరాదు రాజ్య మెల్లను
బోరాదు రణంబు సేయఁ బోయితి మేని\న్‌
రారాదు దనుజుచేతను
జారా దిటమీఁద నేమి జాడ మహాత్మా!
454
వ. అనిన సురరాజునకు నాచార్యుండిట్లనియె. 455
సీ. వినవయ్య! దేవేంద్ర! వీనికి సంపద బ్రహ్మవాదులు భృగుప్రవరు లర్థి
నిచ్చిరి రాక్షసు నెదురింప వారింప హరి యీశ్వరుఁడు దక్క నన్యజనులు
నీవును నీ సముల్‌ నీకంటె నధికులుఁ జాలరు రాజ్యంబు సాలు నీకు
విడిచిపోవుట నీతి విబుధనివాసంబు విమతులు నలఁగెడు వేళ సూచి
 
తే. మరలి మఱునాఁడు వచ్చుట మా మతంబు విప్రబలమున వీనికి వృద్ధివచ్చె
వారిఁ గైకొన కిటమీఁద వాఁడి చెడును దలఁగుమందాఁక రిపు పేరు తడవవలదు.
456
క. పరు గెలువవలయు నొండెను
సరి పోరఁగవలయు నొండెఁ జావలె నొండె\న్‌
సరి గెలుపు మృతియు దొరకమి
సరసంబుగ మున్నె తొలఁగి చనవలె నొండె\న్‌.
457
వ. అనినఁ గార్యకాల నిదర్శి యగు బృహస్పతి వచనంబులు విని, కామరూపులై దివిజులు త్రివిష్టపంబు\న్‌ విడిచి, తమతమ పొందుపట్లకుం జనిరి. బలియునుం బ్రతిభట వివర్జిత యగు దేవధాని నధిష్ఠించి, జగత్త్రయంబునుం దనవశంబు చేసికొని, విశ్వవిజయుండై, పెద్దకాలంబు రాజ్యంబు సేయుచుండె. శిష్యవత్సలులగు భృగ్వాదు లతనిచేత శతాశ్వమేధంబులు సేయించిరి. తత్కాలంబున. 458
శా. అర్థుల్‌ వేఁడరు దాతలుం జెడరు సర్వారంభముల్‌ పండుఁ బ్ర
త్యర్థుల్‌ లేరు మహోత్సవంబులను దేవాగారముల్‌ వొల్చుఁ బూ
ర్ణార్థుల్‌ విప్రులు వర్షముల్‌ గురియఁ గాలార్హంబులై ధాత్రికి\న్‌
సార్థంబయ్యె వసుంధరాత్వ మసురేంద్రాధీశు రాజ్యంబున\న్‌.
459
వ. అంత. 460
సీ. తన తనూజులప్రోలు దనుజులు గొనుటయు వేల్పు లెల్లను డాఁగ వెడలుటయును
భావించి సురమాత పరితాపమును బొంది వగ ననాథాకృతి వనరుచుండ
నాయమ్మ పెనిమిటి యగు కశ్యపబ్రహ్మ, మఱియొకనాఁడు సమాధి మాని
తన కుటుంబిని యున్న ధామంబునకు నేఁగి నాతిచే విహితార్చనములు వడసి
 
ఆ. వంది వ్రాలి కుంది వాడిన యిల్లాలి వదనవారిజంబు వడువుఁ జూచి
చేరఁ దిగిచి మగువ చుబుకంబు పుణుకుచు వారిజాక్షి యేల వగచె దనుచు.
461
వ. అమ్మహాత్ముండిట్లనియె. 462
మ. తెఱవా! విప్రులు పూర్ణులే జరుగునే దేవార్చనాచారముల్‌
తఱిలో వెలుతురే గృహస్థులు సుతుల్‌ ధర్మానుసంధానులే
నెఱి నభ్యాగతకోటి కన్నమిడుదే నీరంబునుం బోయుదే
మఱ లే కర్థుల దాసుల\న్‌ సుజనుల\న్‌ మన్నింపుదే పైదలీ!
463
ఆ. అన్నమైనఁ దోయమైన ద్రవ్యంబైన
శాకమైనఁ దనకుఁ జరుగుకొలఁది
నతిథిజనుల కడ్డ మాడక యిడరేని
లేమ! వారు కలిగి లేనివారు.
464
వ. మఱియును. 465
ఆ. నెలతఁ విష్ణునకును నిఖిల దేవాత్మున
కాననంబు శిఖియు నవనిసురులు
వారు దనియఁ దనియు వనజాతలోచనుఁ
డతఁడు దనియ జగములన్ని దనియు.
466
క. బిడ్డలు వెఱతురె? నీ కొఱ
గొడ్డెంబులు సేయ కెల్లకోడండ్రును మా
రొడ్డారింపక నడతురె
యెడ్డము గాకున్నదే మృగేక్షణ యింట\న్‌.
467
వ. అని పలికినం బతికి సతి యిట్లనియె. 468
ఉ. ప్రేమ యొకింత లేక దితిబిడ్డలు బిడ్డలబిడ్డలు\న్‌ మహా
భీమ బలాఢ్యులై తనదు బిడ్డల నందఱిఁ దోలి సాహసా
క్రామిత వైరులయ్యు నమరావతి నేలుచు నున్నవారు నీ
కేమని విన్నవింతు హృదయేశ్వర! మేలు దలంచి చూడవే.
469
క. అక్కాచెల్లెండ్రయ్యును
దక్కదు నాతోడి పోరు తానును దితియు\న్‌
రక్కసులు సురల మొత్తఁగ
నక్కట వలదనుచు చూచు నౌ నౌ ననుచు\న్‌.
470
సీ. ఎండకన్నెఱుఁగని యింద్రుని యిల్లాలు పలుపంచలను జాలిఁ బడియె నేఁడు
త్రిభువన సామ్రాజ్య విభవంబు గోల్పోయి దేవేంద్రుఁ డడవులఁ దిరిగె నేఁడు
కలిమి గారాపు బిడ్డలు జయంతాదులు శబరార్భకులవెంటఁ జనిరి నేఁడు
నమరుల కాధారమౌ నమరావతి యసురుల కాటపట్టయ్యె నేఁడు
 
ఆ. బలి జగముల నెల్ల బలియుచు నున్నాఁడు వాని గెలువరాదు వాసవునకు
యాగభాగ మెల్ల నతఁ డాహరించెను ఖలుఁడు సురల కొక్కకడియు నీఁడు.
471
క. ప్రజలకు నెల్లను సముఁడవు
ప్రజలను గడుపారఁ గన్న బ్రహ్మవు నీవుం
బ్రజలందు దుష్టమతులను
నిజముగ శిక్షింపవలదె నీవు మహాత్మా!
472
మ. సురల\న్‌ సభ్యుల నార్తుల\న్‌ విరథుల\న్‌ శోకంబు వారించి ని
ర్జరధాని న్నిలుపంగ రాత్రిచరుల\న్‌ శాసింప సత్కార్య మే
వెర వేరీతి ఘటించు నట్టి క్రమము\న్‌ వేవేగఁ జింతింపవే
కరుణాలోక సుధాఝరిం దనుపవే కల్యాణ సంధాయకా!
473
వ. అనిన మనోవల్లభ పలుకులాకర్ణించి, ముహూర్త మాత్రంబు చింతించి, విజ్ఞాన దృష్టి నవలంబించి, భావికాల కార్యంబు విచారించి, కశ్యపబ్రహ్మ యిట్లనియె. 474
మ. జనకుం డెవ్వఁడు జాతుఁ డెవ్వఁడు జనస్థానంబు లెచ్చోటు సం
జననం బెయ్యది మేను లేకొలఁది సంసారంబు లే రూపముల్‌
వినుమా యంతయు విష్ణుమాయ దలఁప\న్‌ వేఱేమియు\న్‌ లేదు మో
హ నిబంధంబు నిధాన మింతటికి జాయా! విన్నఁ బోనేటికి\న్‌.
475
వ. అగు నైననుం గాలోచితకార్యంబు సెప్పెద. 476
మ. భగవంతుం బరము\న్‌ జనార్దనుఁ గృపాపారీణు సర్వాత్మకు\న్‌
జగదీశు\న్‌ హరి సేవసేయు మతఁడు\న్‌ సంతుష్టినిం బొంది నీ
కగు నిష్టార్థము లెల్ల నిచ్చు నిఖిలార్థావాప్తి చేకూరెడి\న్‌
భగవత్సేవలఁ బొందరాదె బహు సౌభాగ్యంబులుం బ్రేయసీ!
477
వ. అనిన గృహస్థునకు గృహిణి యిట్లనియె. 478
క. నారాయణుఁ బరమేశ్వరు
నేరీతిఁ దలంతు మంత్ర మెయ్యది విహితా
చారంబు లేప్రకారము
లారాధనకాల మెద్ది యానతి యీవే.
479
వ. అనినం గశ్యపప్రజాపతి సతికిఁ బయోభక్షణంబను వ్రతం బుపదేశించి, తత్కాలంబును, దన్మంత్రంబును, దద్విధానంబును, దదుపవాస దాన భోజన ప్రకారంబులు నెఱింగించెను. 480
వ. అదితియును, ఫాల్గుణమాసంబున శుక్లపక్షంబునఁ ప్రథమదివసంబునం దొరఁకొని పండ్రెండు దినంబులు హరిసమర్పణంబుగా వ్రతంబుసేసి, వ్రతాంతంబున నియతయై యున్న యెడఁ, జతుర్బాహుండును, బీతవాసుండును, శంఖ చక్ర గదాధరుండునునై, నేత్రంబుల కగోచరుండైన నారాయణదేవుండు ప్రత్యక్షంబైన గనుంగొని. 480
క. కన్నుల సంతోషాశ్రులు
చన్నులపైఁ బఱువఁ బులకజాలము లెసఁగ\న్‌
సన్నతులును సన్నుతులును
నున్నతరుచిఁ జేసి నిటల యుక్తాంజలియై.
481
క. చూపుల శ్రీపతి రూపము
నాపోవక త్రావి త్రావి హర్షోద్ధతయై
వాపుచ్చి మందమధురా
లాపంబులఁ బొగడె నదితి లక్ష్మీనాథు\న్‌.
482
సీ. యజ్ఞేశ! విశ్వంభరాచ్యుత! శ్రవణమంగళ నామధేయ! లోకస్వరూప!
యాపన్న భక్తజనార్తి విఖండనా! దీనలోకాధార! తీర్థపాద!
విశ్వోద్భవస్థితివిలయ కారణభూత! సంతతానంద శశ్వద్విలాస!
యాయువు దేహంబు ననుపమ లక్ష్మియు వసుధయు దివముఁ ద్రివర్గములును
 
తే. వైదిక జ్ఞానయుక్తియు వైరిజయము నిన్నుఁ గొలువని నరులకు నెఱయఁ గలదె
వినుతమందార! గుణహార! వేదసార! ప్రణుతవత్సల! పద్మాక్ష! పరమపురుష!
483
ఆ. అసురవరులు సురల నదరించి బెదరించి
నాక మేలుచున్న నాఁటనుండి
కన్నకడుపు గాన కంటఁ గూరుకు రాదు
గడుపుపొక్కు మాన్పి కావవయ్య.
484
వ. అనిన విని, దరహసితవదనుండయి, యాశ్రిత కామధేనువైన యప్పరమేశ్వరుండిట్లనియె. 485
శా. నీ కోడండ్రును నీ కుమారవరులు\న్‌ నీ నాథుఁడు\న్‌ నీవు సం
శ్లోకింప\న్‌ సతులు\న్‌ బతుల్‌ మిగుల సమ్మోదింప రాత్రించరుల్‌
శోకింప\న్‌ భవదీయ గర్భమునఁ దేజోమూర్తి జన్మించెద\న్‌
నాకు\న్‌ వేడుక పుట్టు నీ సుతుఁడనై నర్తించి వర్తింపఁగా\న్‌.
486
మ. బలిమి\న్‌ దైత్యులఁ జంపరాదు వినయోపాయంబులం గాని సం
చలనం బొందకు నేను నీ నియతికి\న్‌ సద్భక్తికి\న్‌ మెచ్చితి\న్‌
బలివిద్వేషియు నా నిలింపగణము\న్‌ బౌలోమియు\న్‌ మెచ్చ దై
త్యులరాజ్యంబు హరింతు నింద్రునికి నిత్తు\న్‌ దుఃఖ మింకేటికి\న్‌.
487
క. నీ రమణుని సేవింపుము
నా రూపము మానసించి నలి నీ గర్భా
గారంబు వచ్చి చొచ్చెద
గారమునఁ బెంపవమ్మ కరుణ\న్‌ నన్ను\న్‌.
488
క. ఏలింతు దివము సురలను
బాలింతు మహేంద్రయువతి భాగ్యశ్రీల\న్‌
దూలింతు దానవుల ని
ర్మూలింతు రిపు ప్రియాంగముల భూషణముల్‌.
489
వ. అని యిట్లు భక్తజన పరతంత్రుండగు పురాణపురుషుండానతిచ్చి, తిరోహితుండయ్యె. అయ్యదితియుఁ, గృతకృత్యయై సంతోషంబునఁ దన మనోవల్లభుండగు కశ్యపు నాశ్రయించి, సేవింపుచుండె. అంత నొక్కదినంబున. 490
ఆ. ఘన సమాధినుండి కశ్యపుఁ డచ్యుతు
నంశ మాత్మ నొలయ నదితియందుఁ
దనదు వీర్య మధికతరము సేర్చెను గాలి
శిఖిని దారువందుఁ జేర్చినట్లు.
491
వ. ఇట్లు గశ్యప చిరతర తపస్సంభృత వీర్యప్రతిష్ఠిత గర్భయై, సురలతల్లి యుల్లంబున నుల్లసిల్లుచుండె. అంత. 492
క. చలచలనై పిదపిదనైఁ
గలలంబై కరుడుగట్టి గళనాళముతోఁ
దల యేర్పడి గర్భంబై
నెల మసలం జీరచిక్కె నెలఁతకు నధిపా!
493
క. నెలఁతకు చూలై నెల రె
న్నెలలై మఱి మూఁడు నాల్గు నెలలై వరుస\న్‌
నెల లంతకంత కెక్కఁగ
నెలలును డగ్గఱియె నసుర నిర్మూలతకు\న్‌.
494
క. మహితతర మేఘమాలా
పిహితాయుత చండభాను బింబప్రభతో
విహితాంగంబులఁ గశ్యపు
గృహిణీగర్భమున శిశువు గ్రీడించె నృపా!
495
క. తనకడుపున నొకవెఱవున
గొనకొని జగములను నిముడుకొనియెడి ముదుకం
డనిమిషుల జనని కడుపునఁ
దనుగతిఁ గడు నడఁగి మడఁగి తనరె\న్‌ బెడఁగై.
496
వ. అంత నక్కాంతాతిలకంబు క్రమక్రమంబున. 497
మ. నిలిపె\న్‌ ఱెప్పల బృందిమ\న్‌ విశదిమ\న్‌ నేత్రంబులం జూచుకం
బుల నాకాళిమ మేఖల\న్‌ ద్రఢిమ నెమ్మోము\న్‌ సుధాపాండిమ\న్‌
బలిమిం జన్నుల శ్రోణిపాళి గరిమ\న్‌ మధ్యంబున\న్‌ బృంహిమ\న్‌
లలితాత్మ\న్‌ లఘిమ\న్‌ మహామహిమ మేన\న్‌ గర్భదుర్వారయై.
498
క. పెట్టుదురు నెదుట భూతిని
బొట్టిడుదురు మేనఁ బట్టుఁబుట్టపు దోయి\న్‌
బెట్టుదురు వేల్పుటమ్మకుఁ
గట్టుదురును రక్ష పడఁతిగర్భంబునకు\న్‌.
499
వ. ఇవ్విధంబున. 500
తే. విశ్వగర్భుఁడు తన గర్భవివరమందుఁ
బూఁటపూఁటకుఁ బూర్ణుఁడై పొటకరింప
వ్రేఁకఁ జూలాలితనమున వేల్పు పెద్ద
పొలఁతి కంతట నీళ్ళాడుప్రొద్దు లయ్యె.
501
వ. తదనంతరంబునం జతురాననుం డరుగుదెంచి, యదితి గర్భపరిభ్రమ విభ్రముండగు నప్పరమేశ్వరు నుద్దేశించి యిట్లని స్తుతియించె. 502
సీ. త్రిభువనమయరూప! దేవ! త్రివిక్రమ! పృథులాత్మ! శిపివిష్ట! పృశ్నిగర్భ!
ప్రీతత్రినాభ! త్రిపృష్ఠ జగంబుల కాద్యంత మధ్యంబు లరయ నీవ
జంగమ స్థావర జననాది హేతువు నీవ కాలంబవై నిఖిల మాత్మ
లోపల ధరియింతు లోని జంతుల నెల్ల స్తోతంబు లోఁగొను సుందరతను
 
తే. బ్రహ్మలకు నెల్ల సంభవభవన మీవ దినమునకుఁ బాసి దుర్దశ దిక్కులేక
శోకవార్ధి మునింగిన సురల కెల్లఁ దేల నాధార మగుచున్న తెప్ప వీవ.
503
క. విచ్చేయు మదితిగర్భము
చెచ్చెర వెలువడు మహాత్మ చిరకాలంబు\న్‌
విచ్చలవిడి లే కమరులు
ముచ్చటపడి యున్నవారు ముద మందింప\న్‌.
504
వ. అని యిట్లు కమలసంభవుండు వినుతి సేయ నయ్యవసరంబున. 505
వామనమూర్త్యావిర్భావము
మ. రవి మధ్యాహ్నమునం జరింప గ్రహ తారాబద్ధ చంద్రస్థితి\న్‌
శ్రవణ ద్వాదశినాఁడు శ్రోణ నభిజిత్సంజ్ఞాత లగ్నంబున\న్‌
భువనాధీశుఁడు పుట్టె వామనగతిం బుణ్య వ్రతోపేతకు\న్‌
దివిజాధీశ్వరు మాతకుం బరమ పాతివ్రత్య విఖ్యాతకు\న్‌.
506
వ. మఱియు నద్దేవుండు, శంఖ చక్ర గదా కమలకలిత చతుర్భుజుండును, బిశంగవర్ణ వస్త్రుండును, మకర కుండల మండిత గండభాగుండును, శ్రీవత్సవక్షుండును, నిరంతర శ్రీవిరాజిత రోలంబ కదంబ బింబిత వనమాలికా పరిష్కృతుండును, గనక కంకణ కాంచీవలయాంగద నూపురాలంకృతుండును, గమనీయ కంఠ కౌస్తుభాభరణుండును, నిఖిలజన మనోహరుండునునై యవతరించిన సమయంబున. 507
శా. చింతం బాసిరి యక్ష తార్క్ష్య సుమన స్సిద్ధోరగాధీశ్వరుల్‌
సంతోషించిరి సాధ్య చారణ మునీశ బ్రహ్మ విద్యాధరుల్‌
గాంతిం జెందిరి భాను చంద్రములు రంగద్గీత వాద్యంబుల\న్‌
గంతుల్‌ వైచిరి మింటఁ గింపురుషులు\న్‌ గంధర్వులు\న్‌ గిన్నరుల్‌.
508
క. దిక్కుల కావిరి విరిసె
న్నెక్కువ నిర్మలత నొందె నేడు పయోధుల్‌
నిక్కమెయి నిలిచె ధరణియుఁ
జుక్కల త్రోవయును విప్రజన సేవ్యములై.
509
క. ముంపుకొని విరులవానల
జొంపంబులు గురియ సురలు సుమనోమధువుల్‌
తుంపర లెగయఁ బరాగపు
రొంపుల భూభాగ మతినిరూషిత మయ్యె\న్‌.
510
వ. తదనంతరంబ. 511
ఆ. ఈ మహానుభావుఁ డెట్లింతకాలంబు
నుదరమందు నిలిచియుండె ననుచు
నదితి వెఱఁగుపడియె నానంద జయశబ్ద
ములను గశ్యపుండు మొగి నుతించె.
512
వ. అంత నవ్విభుండు సాయుధ సాలంకారంబగు తన దివ్యరూపంబు నుజ్జగించి, రూపాంతరం బంగీకరించి, కపటవటుని చందంబున, నుపనయన వయస్కుండై, బాలకుండు తల్లిముందట సముచితాలాపంబు లాడుచుఁ గ్రీడించు సమయంబున, నదితియుం దనయ విలోకన పరిణామ పారవశ్యంబున. 513
ఆ. నన్నుఁ గన్నతండ్రి! నాపాలి దైవమ!
నా తపఃఫలంబ! నా కుమార!
నాదు చిన్నివడుగ! నా కులదీపక!
రాఁగదయ్య! భాగ్యరాశి వగుచు.
514
క. అన్నా! రమ్మని డగ్గఱి
చన్నుల పాలేఱువాఱ సంశ్లేషిణియై
చిన్నారి మొగము నివురుచుఁ
గన్నారం జూచెఁ గన్న కడుపై యుంట\న్‌.
515
క. పురు డీ బోటికి నిందిర
పురు డంబిక గాక యొరులు పురుడే యనుచు\న్‌
బురుటాలికి పది దినములు
పురుడు ప్రవర్తించి రెలమిఁ బుణ్యపుగరితల్‌.
516
వ. అంత నబ్బాలునకు సంతసంబున మహర్షులు కశ్యపప్రజాపతిం బురస్కరించుకొని సముచితోపనయన కర్మకలాపంబులు చేయించిరి. సవిత సావిత్రి నుపదేశించె. బృహస్పతి యజ్ఞోపవీతంబును, గశ్యపుండు ముంజియు, గౌపీనం బదితియు, ధరణి కృష్ణాజినంబును, దండంబు సోముండును, గగనాధిష్ఠానదేవత ఛత్రంబును, గమండలువు బ్రహ్మయు, సరస్వతి యక్షమాలికయు, సప్తర్షులు కుశపవిత్రంబులు నిచ్చిరి. మరియును. 517
క. భిక్షాపాత్రిక నిచ్చెను
యక్షేశుఁడు వామనునకు నక్షయ మనుచు\న్‌
సాక్షాత్కరించి పెట్టెను
భిక్షునకు భవాని పూర్ణభిక్ష నరేంద్రా!
518


19, జనవరి 2014, ఆదివారం

భాగవతము - కుచేలోపాఖ్యానము



కుచేలోపాఖ్యానము
క. హలధరుఁ డమర్త్య చరితుం
డలఘు భుజాబలుఁ డొనర్చు నద్భుత కర్మం
బులు పెక్కు నాల్గు మొగములు
గల మేటియు లెక్క పెట్టఁ గలఁడె నరేంద్రా!
1
చ. అనిన మునీంద్రుఁ గన్గొని ధరాధిపుఁ డిట్లనుఁ బద్మపత్రలో
చనుని యనంత వీర్య గుణ సంపద వేమఱు విన్ననైనను\న్‌
దనియదు చిత్త మచ్యుత కథావిభవం బొకమాటు వీనులన్‌
వినిన మనోజ పుష్పశరవిద్ధుఁడు నైన విరామ మొందునే.
2
వ. అదియునుం గాక. 3
చ. హరి భజియించు హస్తములు హస్తము లచ్యుతుఁ గోరి మ్రొక్కు త
చ్ఛిరము శిరంబు చక్రధరుఁ జేరిన చిత్తము చిత్త మిందిరా
వరుఁ గను దృష్ట్లు దృష్ట్లు మురవైరి నుతించిన వాణి వాణి య
క్షరు కథ లాను కర్ణములు కర్ణములై విలసిల్లుఁబో భువి\న్‌.
4
క. హరి పాదతీర్థ సేవా
పరుఁడై విలసిల్లు నట్టి భాగవతుని వి
స్ఫురితాంగము లంగము లా
పరమేశ్వరు నెఱుఁగ నాకుఁ బలుకు మునీంద్రా!
5
సీ. అనుడు వేదవ్యాస తనయుఁడా యభిమన్యు తనయునిఁ జూచి యిట్లనియెఁ బ్రీతి
జనవర! గోవింద సఖుఁడు కుచేలుండు నా నొప్పు విప్రుండు మానధనుఁడు
విజ్ఞాన రాగాది విరహిత స్వాంతుండు శాంతుండు ధర్మవత్సలుఁడు ఘనుఁడు
విజితేంద్రియుఁడు బ్రహ్మవేత్త దారిద్ర్యంబు బాధింప నొరులఁ గార్పణ్యవృత్తి
తే. నడుగఁ బోవక దనకుఁ దా నబ్బినట్టి
కాసు పదివేల నిష్కముల్‌గాఁ దలంచి
యాత్మ మోదించి పుత్రదారాభిరక్ష
యొకవిధంబున నడపుచు నుండునంత.
6
సీ. లలిత పతివ్రతా తిలకంబు వంశాభిజాత్య తద్భార్య దుస్సహ దరిద్ర
పీడచేఁ గడు నొచ్చి పెదవులు దడుపుచు శిశువు లాఁకటి చిచ్చుచేఁ గృశించి
మలమల మాఁడుచు మానసం బెరియంగఁబట్టెఁ డోరెము మాకుఁ బెట్టు మనుచుఁ
బత్రభాజన ధృతపాణు లై తనుఁ జేరి వేఁడిన వీనులు సూఁడినట్ల
తే. యైన నొకనాఁడు వగచి నిజాధినాథుఁ
జేరి యిట్లని పలికె నో జీవితేశ!
తట్టు ముట్టాడునట్టి పేదఱిక మిట్లు
నొంప దీని కుపాయ మూహింప వైతి.
7
వ. అని మఱియు నిట్లనియె. 8
తే. బాల సఖుఁడైన యప్పద్మపత్రనేత్రుఁ
గాన నేఁగి దరిద్రాంధకార మగ్ను
లయిన మము నుద్ధరింపుము హరి కృపాక
టాక్ష రవిదీప్తి వడసి మహాత్మ! నీవు.
9
వ. మఱియును. 10
చ. వరదుఁడు సాధుభక్తజన వత్సలుఁ డార్తశరణ్యుఁ డిందిరా
వరుఁడు దయాపయోధి భగవంతుఁడు కృష్ణుఁడుఁ దాఁ గుశస్థలీ
పురమున యాదవప్రకరముల్‌ భజియింపఁగ నున్నవాఁడు నీ
వరిగిన మిమ్ముఁ జూచి విభుఁ డప్పుడ యిచ్చు ననూనసంపదల్‌.
11
మ. కలలోనం దను మున్నెఱుంగని మహాకష్టాత్ముఁ డై నట్టి దు
ర్బలుఁ డాపత్సమయంబున\న్‌ నిజపదాబ్జాతంబు లుల్లంబులోన్‌
దలఁప న్నంతనె మెచ్చి యార్తిహరుఁ డై తన్నైన నిచ్చు\న్‌ సుని
శ్చలభక్తి\న్‌ భజియించువారి కిడఁడే సంపద్విశేషోన్నతుల్‌.
12
క. అని పలికిన నమ్మానిని
సునయోక్తుల కలరి భూమిసురుఁడా కృష్ణు\న్‌
గన నేఁగుట యిహ పర సా
ధన మగు నని మదిఁ దలంచి తన సతితోడన్‌.
13
తే. నీవు చెప్పినయట్ల రాజీవనేత్రు
పాదపద్మంబు లాశ్రయింపంగఁ జనుట
పరమశోభన మా చక్రపాణి కిపుడు
కాను కేమైనఁ గొంపోవఁ గలదె మనకు.
14
తే. అనిన న య్యింతి యౌఁగాక యనుచు విభుని
శిథిల వస్త్రంబు కొంగునఁ బృథుక తండు
లముల నొకకొన్ని ముడిచి నెయ్యమున ననుపఁ
జనియె గోవింద దర్శనోత్సాహి యగుచు.
15
వ. అట్లు చనుచుం దన మనంబున. 16
సీ. ద్వారకానగరంబు నేరీతిఁ జొత్తును భాసు రాంతఃపురవాసి యైన
య ప్పుండరీకాక్షు నఖిలేశు నెబ్భంగి దర్శింపఁగలను దద్ద్వారపాలు
రెక్కడి విప్రుండ విం దేలవచ్చెద వని యడ్డపెట్టిరే నపుడు వారి
కేమైనఁ బరిదానఁ మిచ్చి చొచ్చెద నన్న నూహింప నర్థశూన్యుండ నేను
తే. నయిన నా భాగ్య మతని దయార్ద్ర దృష్టి
గాక తలపోయఁ గా నొండుఁ గలదె యాతఁ
డేల నన్ను నుపేక్షించు నేటిమాట
లనుచు నా ద్వారకాపుర మపుడు సొచ్చి.
17
వ. అట్లు ప్రవేశించి, రాజ మార్గంబునం జని చని, కక్ష్యాంతరంబు గడచి,
చని ముందట.
18
సీ. విశదమై యొప్పు షోడశ సహస్రాంగనా కలిత విశాల సంగతిఁ దనర్చి
మహనీయ తపనీయ మణిమయ గోపుర ప్రాసాద సౌధహర్మ్యములఁ జూచి
మనము బ్రహ్మానందమును బొందఁ గడు నుబ్బి సంతోషబాష్పముల్‌ జడిగొనంగఁ
బ్రకటమై విలసిల్లు నొక వధూమణి మందిరమున నింతులు చామరములు వీవఁ
తే. దనరు మృదు హంసతూలికా తల్పమందుఁ
దానుఁ బ్రియయును బహువినోదములఁ దనరి
మహిత లావణ్య మన్మథమన్మథుండు
ననఁగఁ జూపట్టు పుండరీకాయతాక్షు.
19
సీ. ఇందీవరశ్యాము వందితాసుత్రాముఁ గరుణాలవాలు భాసురకపోలుఁ
గౌస్తుభాలంకారుఁ గామితమందారు సురుచిరలావణ్యు సురశరణ్యు
హర్యక్షనిభ మధ్యు నఖిలలోకారాధ్యు ఘన చక్రహస్తు జగత్ప్రశస్తు
ఖగకులాధిప యానుఁ గౌశేయ పరిధానుఁ బన్నగ శయను నబ్జాతనయను
తే. మకరకుండల సద్భూషు మంజుభాషు
నిరుపమాకారు దుగ్ధసాగర విహారు
భూరి గుణసాంద్రు యదుకులాంభోధి చంద్రు
విష్ణు రోచిష్ణు జిష్ణు సహిష్ణుఁ గృష్ణు.
20
మ. కని డాయం జనునంతఁ గృష్ణుఁడు దళ త్కంజాక్షుఁ డ ప్పేద వి
ప్రుని నశ్రాంత దరిద్రపీడితుఁ గృశీభూతాంగు జీర్ణాంబరు\న్‌
ఘన తృష్ణాతురచిత్తు హాస్యనిలయు\న్‌ ఖండోత్తరీయు\న్‌ గుచే
లుని నల్లంతనె చూచి సంభ్రమ విలోలుం డై దిగెన్‌ దల్పమున్‌.
21
క. కర మర్థి నెదురుగాఁ జని
పరిరంభణ మాచరించి బంధుస్నేహ
స్ఫురణన్‌ దోడ్తెచ్చి సమా
దరమునఁ గూర్చుండఁ బెట్టెఁ దన తల్పమున\న్‌.
22
తే. అట్లు గూర్చుండఁబెట్టి నెయ్యమునఁ గనక
కలశ సలిలంబుచేఁ గాళ్లు గడిగి భక్తిఁ
దజ్జలంబులు దనదు మస్తమునఁ దాల్చి
లలిత మృగమద ఘనసార మిళిత మైన.
23
తే. మలయజము మేన జొబ్బిల్ల నలఁది యంత
శ్రమము వాయంగఁ దాళవృంతముల విసరి
బంధు రామోద కలిత ధూపంబు లొసఁగి
మించు మణిదీపముల నివాళించి మఱియు.
24
వ. సురభి కుసుమమాలికలు సిగముడిం దుఱిమి, కర్పూరమిళిత తాంబూలంబు లిడి,
ధేనువు నొసంగి, సాదరంబుగా స్వాగతం బడిగిన, నప్పు డ వ్విప్రుండు మేనం
బులకాంకురంబు లంకురింప, నానందబాష్ప జలబిందు సందోహుం డయ్యె. అట్టి
యెడం బద్మలోచనుండు మన్నించు నంగనామణి యగు రుక్మిణి కరకంకణంబులు
మెఱయఁ జామరలు వీవం, దజ్జాత వాతంబు ఘర్మసలిలంబు నివారింపు చుండం
జూచి, శుద్ధాంత కాంతాజనంబులు మనంబున నద్భుతం బంది, యిట్లనిరి.
25
ఉ. ఏమితపంబు చేసెనొకొ యీ ధరణీదివిజోత్తముండు దొల్‌
బామున యోగివిస్ఫుర దుపాస్యకుఁడై తనరారు నీ జగత్‌
స్వామి రమాధినాథు నిజతల్పమునన్‌ వసియించి యున్నవాఁ
డీ మహనీయమూర్తి కెనయే మునిపుంగవు లెంతవారలు\న్‌.
26
వ. అదియునుం గాక. 27
చ. తన మృదుతల్పమందు వనితామణి యైన రమాలలామ పొం
దును నెడగాఁ దలంపక యదుప్రవరుం డెదురేఁగి మోదము\న్‌
దనుకఁగఁ గౌఁగిలించి యుచితక్రియలన్‌ బరితుష్టుఁ జేయుచు\న్‌
వినయమున\న్‌ భజించె ధరణీసురుఁ డెంతటి భాగ్యవంతుఁడో.
28
వ. అ య్యవసరంబున. 29
క. మురసంహరుఁడు కుచేలుని
కరము గరంబునఁ దెమల్చి కడక న్మన మా
గురు గృహమున వర్తించిన
చరితము లని కొన్ని తడవి చతురత మఱియు\న్‌.
30
సీ. బ్రాహ్మణోత్తమ! వేదపాఠన లబ్ధ దక్షతఁ గల చారు వంశంబువలనఁ
బరిణయం బైనట్టి భార్య సుశీల వర్తనములఁ దగ భవత్‌సదృశ యగునె
తలఁప గృహ క్షేత్ర ధన దార పుత్రాదులందు నీ చిత్తంబు చెందకుంట
దోఁచుచున్నది యేనుఁ దుది లోకసంగ్రహార్థంబు కర్మాచరణంబు సేయు
తే. గతి మనంబునఁ గామమోహితులు గాక
యర్థిమై విహితకర్మంబు లాచరించి
ప్రకృతి సంబంధములు భవ్యనిష్ఠఁ
దగిలి యుందురు గొంద ఱుత్తములు భువిని.
31
వ. అని మఱియు ని ట్లనియె. 32
క. ఎఱుఁగుదె గురుమందిరమున
వెఱ వొప్పఁగ మనకు నతఁడు వెలయఁగ దెలుప
న్నెఱుఁగఁగ వలసిన యర్థము
లెఱిఁగి పరిజ్ఞాన మహిమ లెఱుఁగుట లెల్ల\న్‌.
33
వ. అని మఱియు, గురుప్రశంస సేయం దలంచి, యి ట్లనియె. 34
తే. తివిరి యజ్ఞాన తిమిర ప్రదీప మగుచు
నవ్యయం బైన బ్రహ్మంబు ననుభవించు
భరిత సత్త్వుండు సత్కర్మ నిరతుఁ డతుల
భూసురశ్రేష్ఠుఁ డనఘుండు బుధనుతుండు.
35
వ. అ మ్మహాత్మునివల్న సకల వర్ణాశ్రమంబుల వారికి నేను విజ్ఞానప్రదుండ నగు
గురుండ నై యుండియు, గురుభజనంబు పరమధర్మం బని యాచరించితి. అది గావున.
36
క. భూసురుల కెల్ల ముఖ్యుఁడ
నై సకల కులాశ్రమంబులందుల నెపుడు\న్‌
ధీ సుజ్ఞానప్రదుఁ డన
దేశికుఁ డన నొప్పుచుందు ధృతి నెల్లెడల\న్‌.
37
తే. అట్టి వర్ణాశ్రమంబులయందు నర్థ
కుశలు లగువారు నిఖిలైక గురుఁడ నైన
నాదు వాక్యంబుచే భవార్ణవము పెలుచ
దాఁటుదురు మత్పదాంబుజ ధ్యానపరులు.
38
వ. అదియునుం గాక, సకల భూతాత్మకుండ నైన యేను తపో వ్రత యజ్ఞ దాన
శమ దమాదులచేత సంతసింపను, గురుజనంబులఁ బరమభక్తి సేవించువారలం
బరిణమింతు. అని చెప్పి మఱియును, మనము గురుమందిరంబున నున్నయెడ
గురుపత్నీ నియుక్తుల మై, యొక్కనాఁ డింధనార్థం బడవికిం జనిన యవసరంబున.
39
సీ. ఘుమఘుమారావ సంకుల ఘోరజీమూత పటల సంఛ న్నాభ్ర భాగమగుచుఁ
జటుల జంఝానిలోత్కట సముద్ధూత నానావిధ జంతుసంతాన మగుచుఁ
జండ దిగ్వేదండ తుండనిభాఖండ వారిధారాపూర్ణ వసుధ మగుచు
విద్యోతమానోగ్ర ఖద్యోత కిరణజిత్‌ విద్యుద్ద్యుతిచ్ఛటా విభవ మగుచు
తే. నడరి జడి గురుయఁగ నినుం డస్తమింప
భూరి నీరంధ్ర నిబిడాంధకార మేఁచి
సూచికాభేద్య మై వస్తుగోచరంబు
గాని యట్లుండె మనము న వ్వానఁ దడిసి.
40
ఆ. బయలు గొందియుఁ బెనుమిఱ్ఱు పల్ల మంబు
రహిత సహితస్థలంబు లేర్పఱుపరాక
యున్న య త్తఱి మనము నొండొరుల చేతు
లూఁతగాఁ గొని నడచుచు నుండునంత.
41
క. బిసబిస నప్పుడు నుడుగక
విసరెడి వలిచేత వణకు విడువక మనము\న్‌
బసచెడి మార్గముఁ గానక
మసలితి మంతటను నంశుమంతుఁడుఁ బొడిచెన్‌.
42
క. తెలతెల వాఱిన వనములఁ
గలకల మని పక్షిగణ మెల్లెడల\న్‌
మిలమి లని ప్రొద్దు వొడువున
ధళధళ యను మెఱఁగు దిగ్వితానము నిండె\న్‌.
43
క. అప్పుడు సాందీపుఁడు మన
చొ ప్పరయుచు వచ్చి వాన సోఁకునను వలి\న్‌
దెప్పఱిలుటఁ గని భేదం
బుప్పతిల\న్‌ బలికె నకట! యో వటులారా!
44
చ. కటకట! యిట్లు మా కొఱకుఁగా జనుదెంచి మహాటవిన్‌ సము
త్కట పరిపీడ నొందితిరి గావున శిష్యులు మాఋణంబు నీఁ
గుట కిది కారణంబు సమకూరెడిఁ బో యిటమీఁద మీకు వి
స్ఫుట ధన బంధు దార బహుపుత్ర విభూతి జయాయురున్నతుల్‌.
45
క. అని గారవించి యాయన
మనలన్‌ దోడ్కొనుచు నాత్మమందిరమునకున్‌
జనుదెంచుట లెల్లను నీ
మనమునఁ దలఁతే యటంచు మఱియును బలికె\న్‌.
46
వ. అనఘా! మన మధ్యయనంబు సేయుచు, నన్యోన్య స్నేహవాత్సల్యంబులం
జేయు కృత్యంబులు మరవవు గదా! అని యవియెల్లనుం దలంచి యాడు
మాధవు మాటలు విని, యతనిం గనుంగొని, కుచేలుం డి ట్లనియె.
47
క. వనజోదర! గురుమందిర
మున మనము వసించునాఁడు ముదమునఁ గావిం
పని పను లెవ్వియుఁ గలవే
విను మవి య ట్లుండనిమ్ము విమలచరిత్రా!
48
క. గురుమతిఁ దలపగఁ ద్రిజగ
ద్గురుఁడ వనందగిన నీకు గురుఁ డనఁగా నొం
డొరుఁ డెవ్వఁ డింతయును నీ
కరయంగ విడంబనంబ యగుఁగాదె హరీ!
49
వ. అని సాభిప్రాయంబుగాఁ బలికిన పలుకులు విని, సమస్త భావాభిజ్ఞుం డైన
పుండరీకాక్షుండు మందస్మిత వదనారవిందుం డగుచు, నతనిం జూచి, నీ విచ్చటికి
వచ్చునప్పుడు నాయందుల భక్తింజేసి, నాకు నుపాయనంబుగా నేమి పదార్థంబు
దెచ్చితివి. అ ప్పదార్థంబు లేశమాత్రం బైనఁ బదివేలుగా నంగీకరింతు. అట్లుం
గాక, నీచవర్తనుం డై, మద్భక్తిం దగులని దుష్టాత్ముండు హేమాచల తుల్యం బైన
పదార్థంబు నొసంగిన, నదియును నా మనంబునకు సమ్మతంబు గాదు. కావున.
50
క. దళమైన పుష్పమైనను
ఫలమైనను సలిల మైనఁ బాయని భక్తి\న్‌
గొలిచిన జను లర్పించిన
నెలమి\న్‌ రుచిరాన్నముగనె యేను భుజింతు\న్‌.
51
క. అని పద్మోదరుఁ డాడిన
వినయోక్తుల కాత్మ నలరి విప్రుఁడు దాఁ దె
చ్చిన యటుకులు దగ నర్పిం
పనునేరక మోము వాంచి పలుకక యున్న\న్‌.
52
వ. అ వ్విప్రుండు చనుదెంచిన కార్యంబు గృష్ణుండు దన దివ్యచిత్తంబున నెఱింగి,
యితఁడు పూర్వభవంబున నైశ్వర్యకాముం డై, నన్ను సేవింపఁడు. ఐనను,
ని క్కుచేలుండు నిజకాంతా ముఖోల్లాసంబు కొఱకు నాయొద్దకుం జనుదెంచిన
వాఁడు. ఇతనికి నింద్రాదులకుం బడయరాని బహుప్రకారంబు లైన సంపద్విశేషంబు
లీ క్షణంబ యొడఁగూర్పవలయు. అని తలంచి, యతండు జీర్ణవస్త్రంబు కొన
ముడిచి తెచ్చిన య య్యటుకులముడియఁ గని, యిది యేమి యని యొయ్యన న మ్ముడియఁ
దన కరకమలంబున విడిచి, య య్యటుకులు గొన్ని పుచ్చికొని, యివియు
సకలలోకంబులను నన్నుఁ బరితృప్తిం బొందింపజాలు. అని యప్పుడు.
53
క. మురహరుఁడు పిడికెఁ డటుకులు
గర మొప్పఁగ నారగించి కౌతుకమతి యై
మఱియును పిడిఁకెడు గొనఁ ద
త్కర మప్పుడు వట్టెఁ గమల కరకమలముల\న్‌.
54
క. సొంపారఁగ నితనికి బహు
సంపద లందింప నివియ చాలును నిఁక భ
క్షింపఁగ వలవదు త్రిజగ
త్సంపత్కర! దేవదేవ! సర్వాత్మ! హరీ!
55
వ. అని యిట్లు వారించిన, న క్కుచేలుండు నా రాత్రి గోవిందుని మందిరంబునం దనకు
హృదయానందకరంబు లగు వివిధపదార్థంబు లనుభవించి, మృదుల శయ్యాతలంబున
నిద్రించి, తన మనంబునం దన్ను సమధిక స్వర్గభోగానుభవుంగాఁ దలంచుచు,
మఱునాఁ డరుణోదయంబున మేల్కని, కాలోచిత కృత్యంబులు దీర్చి, యిందిరారమణుండు
దన్నుఁ గొంతద వ్వనిపి, యామంత్రితుం జేయఁ జనుచు, నందనందన సందర్శనానంద
లోలాత్ముం డై, తనమనంబున ని ట్లనియె.
56
క. నాపుణ్య మరయ నెట్టిదో
యా పుణ్యనిధిం బ్రశాంతు నచ్యుతు నఖిల
వ్యాపకుఁ బ్రహ్మణ్యునిఁ జి
ద్రూపకుఁ బురుషోత్తమునిఁ బరుం గనుఁగొంటి\న్‌.
57
సీ. పరికింపఁ గృపణస్వభావుండ నైనట్టి యే నేడ నిఖిలావనీశ్వ రైన
యిందిరాదేవికి నెనయంగ నిత్య నివాసుఁ డై యొప్పు న వ్వాసుదేవుఁ
డేడ న న్నర్థిమైఁ దోడఁబుట్టినవాని కైవడిఁ గౌఁగిటఁ గదియఁ జేర్చి
దైవంబుగా నన్ను భావించి నిజతల్పమున నుంచి సత్క్రియల్‌ పూని నడపి
తే. చారు నిజవధూ కరసరోజాత కలిత
చామరానిలమున గతశ్రమునిఁ జేసి
శ్రీకుచాలిప్త చందనాంచిత కరాబ్జ
తలములను నడ్గు లొత్తె వత్సలత మెఱసి.
58
వ. కావున. 59
ఉ. శ్రీనిధి యిట్లు నన్నుఁ బచరించి ఘనంబుగ విత్త మేమియు
న్నీని తెఱంగు గానఁబడె నెన్న దరిద్రుఁడు సంపదంధుఁ డై
కానక తన్నుఁ జేరఁ డని కాక శ్రీతార్తిహరుండు సత్కృపాం
భోనిధి సర్వవస్తు పరిపూర్ణునిఁగా ననుఁ జేయకుండునే.
60
వ. అని తనమనంబున వితర్కింపుచు, నిజపురంబునకుం జని చని, ముందట. 61
సీ. భానుచంద్ర ప్రభా భాసమాన స్వర్ణ చంద్రకాంతోపల సౌధములును
గలకంఠ శుక నీలకంఠ సముత్కంఠ మానిత కూజి తోద్యానములును
ఫుల్లసితాంభోజ హల్లక కల్హార కైరవోల్లసిత కాసారములును
మణిమయ కనకకంకణ ముఖాభరణ విభ్రాజిత దాసదాసీజనంబుఁ
తే. గలిగి చెలువొందు సదనంబుఁ గాంచి విస్మ
యమును బొందుచు నెట్టి పుణ్యాత్ముఁ డుండు
నిలయ మొక్కొ యపూర్వ మై నెగడె మహిత
వైభవోన్నత లక్ష్మీనివాస మగుచు.
62
వ. అని తలపోయుచున్న యవసరంబున. 63
తే. దివిజవనితలఁ బోలెడు తెఱవ లపుడు
డాయ నేతెంచి యిందు విచ్చేయుఁ డనుచు
విమల సంగీత నృత్యవాద్యములు చెలఁగ
గరిమఁ దోఁకొని చని రంతిపురమునకును.
64
వ. ఇట్లు చనుదేర నతని భార్య యైన సతీలలామంబు దనమనంబున నానంద రసమగ్న
యగుచు నుండి.
65
సీ. తన విభు రాక ముందటఁ గని మనమున హర్షించి వైభవం బలర మనుజ
కామినీరూపంబుఁ గైకొన్న యిందిరావనిత చందంబునఁ దనరుచున్న
కలకంఠి తన వాలుఁ గన్నుల క్రేవల నానందబాష్పంబు లంకురింప
నతని పాదంబుల కాత్మలో మ్రొక్కి భావంబున నాలింగనంబు చేసె
తే. నా ధరాదేవుఁ డతుల దివ్యాంబరాభ
రణ విభూషిత లై రతిరాజు సాయ
కములగతి నొప్పు పరిచారికలు భజింప
లలిత సౌభాగ్య యగు నిజలలనఁ జూచి
66
క. ఆ నారీరత్నంబును
దానును ననురాగరసము తళుకొత్తఁగ ని
త్యానందము నొందుచుఁ బెం
పూనిన హరిలబ్ధ వైభవోన్నతి మెఱయ\న్‌.
67
సీ. కమనీయ పద్మరాగ స్తంభకంబులుఁ గొమరారు పటికంపు కుడ్యములును
మరకత నవరత్నమయ కవాటంబులుఁ గీలిత హరినీల జాలకములు
దీపిత చంద్రకాంతోపల వేదులు నంచిత వివిధ పదార్థములును
దగు హంసతూలికా తల్పంబులును హేమ లాలిత శయనస్థలములఁ దనర
తే. సమధి కోత్తుంగ భద్రపీఠముల సిరులు
మానితోన్నత చతురంతయానములును
వలయు సద్వస్తు పరిపూర్ణ వాటికలును
గలిగి చెలువొందు మందిరం బెలమిఁ జొచ్చి.
68
వ. సుఖంబున నుండునట్టియెడం, దనకు మనోవికారంబులు వొడమకుండ వర్తించుచు,
నిర్మలం బగు తన మనంబున ని ట్లను. ఇంతకాలం బత్యంత దురతం బగు దారిద్ర్య
దుఃఖార్ణవంబున మునింగియున్న నాకుం గడపట\న్‌ గలిగిన విభవంబున నిప్పుడు.
69
ఆ. ఎన్నఁ గ్రొత్త లయిన యిట్టి సంపదలు నా
కబ్బు టెల్ల హరి దయావలోక
నమునఁ జేసి కాదె నలినాక్షుసన్నిధి
నర్థి నగుచు నేను నరుగుటయును.
70
క. నను నా వృత్తాంతంబును
దన మనమునఁ గనియు నేమి దడవక ననుఁ బొ
మ్మని యీ సంపద లెల్లను
నొనరఁగ నొడఁగూర్చి నన్ను నొడయనిఁ జేసె\న్‌.
71
వ. అట్టి పురుషోత్తముండు భక్తినిష్ఠు లైన సజ్జనులు, లేశమాత్రం బగు పదార్థం
బైన భక్తిపూర్వకంబుగా సమర్పించిన, నది కోటి గుణితంబుగాఁ గైకొని,
మన్నించుటకు నిది దృష్టాంతంబు గాదె. మలినదేహుండును, జీర్ణాంబరుండు నని
చిత్తంబున హేయంబుగాఁ బాటింపక, నాచే నున్న యటుకు లాదరంబున నారగించి,
నన్నుం గృతార్థునిం జేయుట యతని నిర్హేతుక దయయు కాదె. అట్టి కారుణ్యసాగరుం
డయిన గోవిందుని చరణారవిందంబులయందుల భక్తి ప్రాభవంబు
గలుంగుగాక! అని, య ప్పుండరీకాక్షునియందుఁ బూర్వ భక్తితాత్పర్యంబునం దగిలి,
పత్నీసమేతుం డయి, నిఖిలభోగంబులయందు నాసక్తిం బొరయక, రాగాది విరహితుండును,
నిర్వికారుండునునై, యఖిలక్రియలయందు ననంతుని యనంత ధ్యాన
సుధారసంబునం జొక్కుచు, విగతబంధనుం డై, యపవర్గ ప్రాప్తి నొందె. మఱియును.
72
ఆ. దేవదేవుఁ డఖిలభావజ్ఞుఁ డాశ్రిత
వరదుఁ డయిన హరికి ధరణిసురులు
దైవతములు గాన ధారుణీదివిజుల
కంటె దైవ మొకఁడు గలఁడె భువిని.
73
క. మురహరుఁ డిట్లు కుచేలునిఁ
జరితార్థునిఁ జేసినట్టి చరితము విను స
త్పురుషుల కిహ పర సుఖములు
హరిభక్తియు యశముఁ గలుగు నవనీనాథా!
74
మాలిని. శరధిమద విరామా! సర్వలో కాభిరామా!
సురరిపు విషభీమా! సుందరీ లోక కామా!
ధరణివర లలామా! తాపస స్తోత్రసీమా!
సురుచిర గుణధామా! సూర్యవంశాబ్ధిసోమా!
74
గద్య. ఇది శ్రీ పరమేశ్వర కరుణాకలిత కవితావిచిత్ర కేసనమంత్రి పుత్ర సహజ
పాండిత్య పోతనామాత్య ప్రణీతం బయిన శ్రీ మహాభాగవతం బను మహా
పురాణమునంబునందుఁ గుచేలోపాఖ్యానంబు నను కథలుగల దశమస్కంధంబునందు నుత్తరభాగము.


18, జనవరి 2014, శనివారం

భాగవతము - గజేంద్ర మోక్షణ కథ

గజేంద్ర మోక్షణ కథ
వ. చతుర్థ మనువు కాలప్రసంగంబు వివరించెద. 17
సీ. మానవాధీశ్వర! మనువు నాలవవాఁడు తామసుండనఁగ నుత్తముని భ్రాత
పృథ్వీపతులు కేతు పృథు నర ఖ్యాతాదు లతని పుత్రులు పదు రధికబలులు
సత్యక హరివీర సంజ్ఞులు వేల్పులు త్రిశిఖ నామమువాఁడు దేవవిభుఁడు
మునులు జ్యోతిర్వ్యోమ ముఖ్యులు హరి పుట్టె హరిమేధునకుఁ బ్రీతి హరిణియందు
ఆ. గ్రహ నిబద్ధుఁడైన గజరాజు విడిపించి ప్రాణభయమువలనఁ బాపి కాఁచె
హరి దయాసముద్రుఁ డఖిలలోకేశ్వరుఁ డనిన శుకునిఁ జూచి యవనివిభుఁడు.
18
క. నీరాట వనాటములకుఁ
బోరాటం బెట్లు గలిగెఁ, బురుషోత్తము చే
నారాట మెట్లు మానెను
ఘోరాటవిలోని భద్రకుంజరమునకు\న్‌
19
క. మునినాథ! యీ కథాస్థితి
వినిపింపుము వినఁగ నాకు వేడుక పుట్టె\న్‌
వినియెదఁ గర్ణేంద్రియములు
పెనుఁ బండువు సేయ మనము ప్రీతిం బొంద\న్‌.
20
క. ఏ కథలయందుఁ బుణ్య
శ్లోకుఁడు హరి సెప్పఁబడును సూరిజనముచే
నా కథలు పుణ్యకథలని
యాకర్ణింపుదురు పెద్ద లతిహర్షమున\న్‌.
21
వ. ఇవ్విధంబునఁ బ్రాయోపవిష్టుండైన పరీక్షన్నరేంద్రుండు బాదరాయణి నడిగె. అని చెప్పి, సభాసదులైన మునుల నవలోకించి, సూతుండు పరమ హర్షసమేతుండై చెప్పె. అట్లు శుకుండు రాజున కిట్లనియె. 22
సీ. రాజేంద్ర! విను సుధారాశిలో నొక పర్వతము త్రికూటంబనఁ దనరుచుండు
యోజనాయుతమగు నున్నతత్వంబును నంతియ వెడలుపు నతిశయిల్లుఁ
గాంచనాయస్సార కలధౌత మయములై మూఁడుశృంగంబులు మొనసియుండుఁ
దటశృంగ బహురత్న ధాతు చిత్రితములై దిశలు భూనభములుఁ దేజరిల్లు
తే. భూరి భూజ లతా కుంజ పుంజములును మ్రోసి పఱతెంచు సెలయేటి మొత్తములును
మరగి తిరిగెడు దివ్య విమానములును జఱులఁ గ్రీడించు కిన్నరచయముఁ గలిగి.
23
వ. అది మఱియును మాతులుంగ లవంగ లుంగ చూత కేతకీ భల్లాత కామ్రాతక సరళ పనస బదరీ వకుళ వంజుళ వట కుటజ కుంద కురువక కురంటక కోవిదార ఖర్జూర నారికేళ సిందువార చందన పిచుమంద మందార జంబూ జంబీర మాధవీ మధూక తాల తక్కోల తమాల హింతాల రసాల సాల ప్రియాళు బిల్వామలక క్రముక కదంబ కరవీర కదళీ కపిత్థ కాంచన కందరాళ శిరీష శింశుపాశోక పలాశ నాగ పున్నాగ చంపక శతపత్ర మరువక మల్లికామతల్లికా ప్రముఖ నిరంతర వసంతసమయ సౌభాగ్య సంపదంకురిత పల్లవిత కోరకిత కుసుమిత ఫలిత లలిత విటప విటపి వీరు న్నివహా లంకృతంబును, మణివాలు కానేక విమల పులిన తరంగిణీ సంగత విచిత్ర విద్రుమలతా మహోద్యాన శుక పిక నికర నిశిత సమంచిత చంచూపుట నిర్దళిత శాఖి శాఖాంతర పరిపక్వ ఫల రంధ్ర ప్రవర్షిత రసప్రవాహ బహుళంబును, కనకమయ సలిల కాసార కాంచన కుముద కల్హార కమల పరిమళ మిళిత కబళాహార సంతతాంగీకార భార పరిశ్రాంత కాంతా సమాలింగిత కుమార మత్త మధుకర విట సముదయ సమీపసంచార సముదంచిత శకుంత కలహంస కారండవ జలకుక్కుట చక్రవాక బలాహక కోయష్టిక ముఖర జలవిహంగ విసర వివిధకోలాహల బధిరీభూత భూ నభోంతరాళంబును, తుహినకరకాంత మరకత కమలరాగ వజ్ర వైఢూర్య నీల గోమేధిక పుష్యరాగ మనోహర కనక కలధౌత మణిమయానేక శిఖరితట దరీ విహరమాణ విద్యాధర విబుధ సిద్ధ చారణ గంధర్వ గరుడ కిన్నర కింపురుష మిధున సంతత సరససల్లాప సంగీతప్రసంగ మంగళాయతనంబును, గంధగజ గవయ గండభేరుండ ఖడ్గ కంఠీరవ శరభ శార్దూల చమర శల్య భల్ల సారంగ సాలావృక వరాహ మహిష మర్కట మహోరగ మార్జాలాది నిఖిల మృగనాథ సమూహ సమరసన్నాహ సంరంభ సంచకిత శరణాగత శమనకింకరంబునునై యొప్పు నప్పర్వత సమీపంబునందు. 24
క. భిల్లీ భల్ల లులాయక
భల్లుక ఫణి ఖడ్గ గవయ బలిముఖ చమరీ
ఝిల్లీ హరి శరభక కిటి
మల్లాద్భుత కాక ఘూకమయ మగు నడవి\న్‌.
25
శా. అన్యాలోకన భీకరంబులు జితాశానేక పానీకముల్‌
వన్యేభంబులు గొన్ని మత్తతనులై వ్రజ్యా విహారాగతో
దన్యత్వంబున భూరి భూధర దరీ ద్వారంబులందుండి సౌ
జన్యక్రీడల నీరుగాలివడిఁ గాసారావగాహార్థమై.
26
ఆ. అంధకారమెల్ల నద్రి గుహాంతర
వీథులందుఁ బగలు వెఱచి డాఁగి
యెడరు వేచి సంధ్య నినుఁడు వృద్ధత నున్న
వెడలె ననఁగ గుహలు వెడలెఁ గరులు.
27
క. తలఁగవు కొండలకైనను
మలఁగవు సింగములకైన మార్కొను కడిమిం
గలఁగవు పిడుగులకైనను
నిల బలసంపన్న వృత్తి నేనుఁగుగున్నల్‌.
28
సీ. పులుల మొత్తంబులు పొదరిండ్లలోఁ దూఱు ఘోర భల్లూకముల్‌ గుహలు సొచ్చు]
భూదారములు నేలబొఱియలలో డాఁగు హరిదంతముల కేఁగు హరిణచయము
మడుఁగులఁ జొరఁబాఱు మహిషసంఘంబులు గండశైలంబులఁ గపులు ప్రాఁకు
వల్మీకములు సొచ్చు వనభుజంగంబులు నీలకంఠంబులు నింగి కెగయు
తే. వెఱచి చమరీమృగంబులు విసరు వాల చామరంబుల విహరణశ్రమము వాయ
భయద పరిహేల విహరించు భద్రకరుల గాలి వాఱిన మాత్రాన జాలిఁ బొంది.
29
క. మదగజ దానామోదము
కదలని తమకములఁ ద్రావి కడుపులు నిండ\న్‌
బొదలుచుఁ దుమ్మెదకొదమల
కదుపులు జుం జుమ్మటంచు గానము సేసెన్‌.
30
క. తేఁటి యొకటి యొరు ప్రియకును
మాటికి మాటికిని నాగ మదజల గంధం
బేటి కని తన్నుఁ బొందెడి
బోటికి నందిచ్చు నిండు బోటుఁదనమునన్‌.
31
క. అంగీకృత రంగన్మా
తంగీ మదగంధ మగుచుఁ దద్దయు వేడ్కన్‌
సంగీత విశేషంబుల
భృంగీగణ మొప్పె మ్రానుపెట్టెడి మాడ్కిన్‌.
32
క. వల్లభలు వాఱి మున్పడ
వల్లభమని ముసరిరేని వారణదానం
బొల్లక మధుకరవల్లభు
లుల్లంబులఁ బొందిరెల్ల యుల్లాసంబుల్‌.
33
వ. అప్పుడు. 34
మ. కలభంబుల్‌ చెరలాడుఁ బల్వలము లాఘ్రాణించి మట్టాడుచున్‌
ఫలభూజంబులు రాయుచున్‌ జివురుజొంపంబుల్‌ వడిన్‌ మేయుచున్‌
బులులం గారెనుపోతులన్‌ మృగములన్‌ బోనీక శిక్షింపుచున్‌
గొలఁకుల్‌ సొచ్చి కలంపుచున్‌ గిరులపై గొబ్బిళ్ళు గోరాడుచున్‌.
35
క. తొండంబుల మదజలవృత
గండంబుల కుంభములను ఘట్టన సేయం
గొండలు దలక్రిందై పడు
బెండుపడున్‌ దిశలు సూచి బెగడున్‌ జగముల్‌.
36
క. ఎక్కడఁ జూచిన లెక్కకు
నెక్కువయై యడవి నడచు నిభయూధములో
నొక్క కరినాథుఁ డెడతెగి
చిక్కె నొక కరేణుకోటి సేవింపంగన్‌.
37
వ. ఇట్లు వెనుక ముందఱ నడుమ నుభయపార్శ్వంబులఁ దృషార్దితంబులై యరుగు దెంచు నేనుంగుగములం గానక తెఱంగుదప్పి తొలంగుడుపడి, యీశ్వరాయత్తంబైన చిత్తంబు సంవిత్తంబు గాకుండుటంజేసి తానును, దన కరేణు సముదయంబును నొక్క తెరువై పోవుచు. 38
సీ. పల్వలంబుల లేఁతపచ్చికఁ మచ్చికఁ జెలుల కందిచ్చు నచ్చికము లేక
నివురుజొంపములఁ గ్రొవ్వెలయు పూఁగొమ్మలఁ బ్రాణవల్లభలకుఁ బాలు వెట్టు
ఘన దాన శీతల కర్ణతాళంబుల దయితల చెమటార్చుఁ దనువు లరసి
మృదువుగాఁ గొమ్మల మెల్లన గళములు నిమురుచుఁ బ్రేమతో నెఱపు వలపు
తే. పిఱుఁదు చక్కట్ల డగ్గఱి ప్రేమతోడ డాసి మూర్కొని దివికిఁ దొండంబు సాపు
వెద వివేకించుఁ గ్రీడించు విశ్రమించు మత్త మాతంగమల్లంబు మహిమతోడ.
39
సీ. తన కుంభముల పూర్ణతకు డిగ్గి యువతుల కుచములు పయ్యెదకొంగు లీఁగఁ
దన యానగంభీరతకుఁ జాల కబలల యానంబు లందెల నండగొనఁగఁ
దన కరశ్రీఁ గని తలఁగి బాలల చిఱు దొడలు మేఖలదీప్తిఁ దోడుపిలువఁ
దన దంతరుచి కోడి తరుణుల నగవులు ముఖచంద్ర దీప్తుల ముసుఁగు దిగువఁ
తే. దనదు లావణ్యరూపంబుఁ దలఁచి చూడ నంజనాభ్రము కపిలాది హరిదిభేంద్ర
దయిత లందఱుఁ దనవెంటఁ దగిలి నడువ గుంభివిభుఁ డొప్పె నొప్పుల కుప్పఁబోలి.
40
వ. మఱియు నానా గహనవిహరణ మహిమతో మదగజేంద్రంబు మార్గంబుఁ దప్పి, పిపాసా పరాయత్త చిత్తంబున మత్తకరేణువుల మొత్తంబునుం దానును జని చని. 41
మ. అటఁ గాంచె\న్‌ గరిణీవిభుండు నవ ఫుల్లాంభోజ కల్హారము\న్‌
నట దిందిందిర వారమున్‌ గమఠ మీన గ్రాహ దుర్వారము\న్‌
వట హింతాళ రసాల సాల సుమనో వల్లీ కుటీ తీరము\న్‌
చటులోద్ధూత మరాళ చక్ర బక సంచారంబుఁ గాసారము\న్‌.
42
వ. ఇట్లనన్య పురుషసంచారంబును, నిష్కళంకంబును నైన యప్పంకజాకరంబుఁ బొడగని. 43
సీ. తోయజగంధంబు దోఁగిన చల్లని మెల్లని గాడ్పుల మేను లలర
గమలనాళాహార విమల వాక్కలహంస రవముల సెవుల పండువులు సేయ
ఫుల్ల దిందీవరాంభోరుహామోదంబు ఘ్రాణరంధ్రంబుల గారవింప
నిర్మల కల్లోలనిర్గతాసారంబు వదనగహ్వరముల వాడు దీర్పఁ
తే. ద్రిజగ దభినవ సౌభాగ్య దీప్తమైన విభవ మీక్షణములకును విందు సేయ
నరిగి పంచేంద్రియ వ్యవహారములను మఱచి మత్తేభయూధంబు మడుఁగుఁ జొచ్చె.
44
క. తొండంబులఁ బూరింపుచు
గండంబులఁ జల్లుకొనుచు గళగళ రవముల్‌
మెండుకొన వలుదకడుపులు
నిండన్‌ వేదండకోటి నీరుం ద్రావెన్‌.
45
వ. అప్పుడు. 46
మ. ఇభలోకేంద్రుఁడు హస్తరంధ్రముల నీరెక్కించి పూరించి చం
డభ మార్గంబున కెత్తి నిక్కి వడి నుడ్డాడించి పింజింప నా
రభటి న్నీరములోనఁ బెల్లెగసి నక్ర గ్రాహ పాఠీనముల్‌
నభమం దాడెడు మీన కర్కటములన్‌ బట్టెన్‌ సురల్‌ మ్రాన్పడన్‌.
47
వ. మఱియును, నగ్గజేంద్రం బనర్గళ విహారంబున. 48
సీ. కరిణీ కరోజ్ఝిత కంకణ చ్ఛటఁ దోఁగి సెలయేటి నీలాద్రి చెలువుఁ దెగడు
హస్తినీ హస్తవిన్యస్త పద్మంబుల వేయుగన్నులవాని వెఱవు సూపు
కలభ సముత్కీర్ణ కల్హార రజమునఁ గనకాచలేంద్రంబు ఘనతఁ దాల్చుఁ
గుంజరీ పరిచిత కుముద కాండంబుల ఫణిరాజమండన ప్రభ వహించు
ఆ. మదకరేణు ముక్త మౌక్తిక శుక్తుల మెఱుఁగు మొగిలుతోడ మేలమాడు
నెదురులేని గరిమ నిభరాజ మల్లంబు వనజగేహకేళి వ్రాలు నపుడు.
49
వ. మఱియు, నా సరోవరలక్ష్మి మదగజేంద్ర వివిధ విహార వ్యాకులిత నూతన లక్ష్మీవిభవయై, యనంగవిద్యా నిరూఢ పల్లవప్రబంధ పరికంపిత శరీరాలంకార యగు కుసుమకోమలియునుం బోలె, వ్యాకీర్ణ చికుర మత్తమధుకర నికరయు, విగతరస వదనకమలయు, నిజస్థాన చలిత కుచ రథాంగయుగళ లంపటిత జఘన పులినతలయునై యుండె. అంత. 50
సీ. భుగభుగాయుత భూరి బుద్బుద చ్ఛటలతోఁ గదలుచు దివికి భంగంబు లెగయ
భువన భయంకర ఫూత్కార రవమున ఘోర నక్ర గ్రాహకోటి బెగడ
వాలవిక్షేప దుర్వార ఝంఝానిల వశమున ఘుమఘుమావర్త మడరఁ
గల్లోల జాల సంఘట్టనంబులఁ దటీ తరులు మూలములతో ధరణిఁ గూల
తే. సరసిలోనుండి పొడగని సంభ్రమించి యుదరి కుప్పించి లంఘించి హుంకరించి
భానుఁ గబళించి పట్టు స్వర్భానుపగిది నొక్క మకరేంద్రుఁ డిభరాజు నొడిసి పట్టె.
51
క. వడి దప్పించి కరీంద్రుఁడు
నిడుదకరం బెత్తి వ్రేయ నీరాటంబుం
బొడ వడఁగినట్లు జలములఁ
బడి కడువడిఁ బట్టెఁ బూర్వ పదయుగళంబు\న్‌.
52
చ. పదములఁ బట్టినం దలఁకుఁ బాటొకయింతయు లేక శూరత\న్‌
మదగజ వల్లభుండు ధృతిమంతుఁడు దంతయుగాంత ఘట్టన\న్‌
జెదరఁగ జిమ్మె నమ్మకరి చిప్పలు పాదులు దప్ప నొప్పఱ\న్‌
వదలి జలగ్రహంబు కరి వాలము మూలముఁ జీరెఁ గోఱల\న్‌.
53
క. కరిఁ దిగుచు మకరి సరసికిఁ
గరి దరికిని మకరిఁ దిగుచుఁ గరకరి బెరయ\న్‌
కరికి మకరి మకరికిఁ గరి
భరమన నిట్లతల కుతల భటు లదిరిపడ\న్‌.
54
వ. ఇట్లు కరిమకరంబులు రెండును నొండొండ సముద్దండ దండంబులై తలపడి, నిఖిల లోకాలోకన భీకరంబులై, యన్యోన్య విజయశ్రీ వశీకరంబులై, సంక్షోభిత కమలాకరంబులై, హరి హరియును, గిరి గిరియునుం దాఁకి, పిఱుతివియక పెనంగు తెఱంగున, నీరాటంబైన పోరాటంబునఁ బట్టుచు వెలికి లోనికిం దిగుచుచుఁ, గొలంకు కలంకం బందఁ, గడువడి నిట్టట్టుపడి, తడఁబడక, బుడబుడానుకారంబులై, భుగులు భుగుల్లను చప్పుళ్లతో నురువులు గట్టుచు, జలంబు లుప్పరంబున కెగయం జప్పరింపుచుఁ, దప్పక వదనగహ్వరంబుల నప్పళింపుచు, నిశిత నితాంత దురంత దంతకుంతంబుల నింతింతలు దునియలై, నెప్పళంబునం బునుకచిప్పలు కుదుళ్లుదప్పి రక్తంబులు గ్రమ్ముదేర, హు మ్మని యొక్కుమ్మడిం జిమ్ముచు, నితరేతర సమాకర్షణంబులం గదలక, పదంబులు మొదలిపట్టు వదలక, కుదురై యుండుచుఁ, బరిభ్రమణ వేగంబున జలంబులం దిరుగుచు, మకర కమఠ కర్కట గండక మండూకాది సలిలనిలయంబుల ప్రాణంబులు క్షీణంబులుగా, నొకటొకటిం దాఁకు రభసంబున నిక్కలువడ మ్రక్కం ద్రొక్కుచు, మెండుచెడి, బెండువడి, నాఁచు గుల్లచిప్ప తండంబులం బరస్పర తాడనంబులకు నడ్డంబుగా నొడ్డుచు, నోల మాసగొనక, గెలుపుఁదలంపులు బెట్టిదంబులై రెట్టింప, నహోరాత్రంబులుం బోలెఁ గ్రమక్రమ విజృంభమాణంబులై, బహుకాల కలహ విహారంబులై, నిర్గత నిద్రాహారంబులై, యవక్ర పరాక్రమ ఘోరంబులై, పోరుచున్న సమయంబున. 55
క. జవమును జలమును బలమును
వివిధములుగఁ బోరు కరటి వీరతకు భువి\న్‌
దివి మకర మీన కర్కట
నివహము లొక్కటన మిత్రనిలయముఁ బొందెన్‌.
56
శా. ఆటోపమ్మునఁ జిమ్ము ఱొమ్మగల వజ్రాభీల దంతమ్ములన్‌
దాఁటించున్‌ మెడఁ జుట్టి పట్టి హరి దోర్దండాభ శుండాహతిన్‌
నీటన్‌ మాటికి మాటికిం దిగువఁగా నీరాటము న్నీటిపో
రాటం దోటమిపాటుఁ జూపుట కరణ్యాటంబు వాచాటమై.
57
వ. అప్పుడు. 58
ఆ. మకరితోడఁ బోరు మాతంగవిభుని నొ
క్కరుని డించిపోవఁ గాళ్ళురాక
కోరి చూచుచుండెఁ గుంజరీయూధంబు
మగలు తగులుగారె మగువలకును.
59
వ. అంత. 60
ఆ. జీవనంబు దనకు జీవనంబై యుంట
నలవు చలము నంత కంత కెక్కి
మకర మొప్పె డస్సె మత్తేభమల్లంబు
బహుళపక్ష శీతభాను పగిది.
61
మ. ఉఱుకుం గుంభయుగంబుపై హరిక్రియన్‌ హు మ్మంచు పాదంబులం
దిఱుకుం గంఠము వెన్నుదన్న నెగయున్‌ హేలాగతి\న్‌ వాలమున్‌
బఱచు న్నుగ్గుగఁ దాఁకు ముంచు మునుఁగున్‌ శల్యంబులున్‌ దంతముల్‌
విఱుగన్‌ వ్రేయుచుఁ బొంచి పొంచి కదియున్‌ వేదండ యూధోత్తమున్‌.
62
మ. పొడ గానంబడకుండ డాఁగు వెలికిం బోవంగఁ దా నడ్డమై
పొడచూపుం జరణంబులం బెనఁగొనుం బోరాక రారాక బె
గ్గడిలం గూలఁగఁ దాఁచు లేచుతఱి నుద్ఘాటించు లంఘించు బల్‌
విడి జీరున్‌ దలఁగున్‌ మలంగు నొడియున్‌ వేధించుఁ గ్రోధించుచున్‌.
63
వ. ఇట్లు విస్మిత నక్రచక్రంబై, నిర్వక్ర విక్రమంబున, నల్ప హృదయ జ్ఞానదీపంబు నతిక్రమించు మహా మాయాంధకారంబునుం బోలె, నంతకంతకు నుత్సాహ కలహ సన్నాహ బహువిధ జలావగాహంబైన గ్రాహంబును మహాసాహసంబున. 64
శా. పాదద్వంద్వము నేల మోపి పవను\న్‌ బంధించి పంచేంద్రియో
న్మాదంబుం బరిమార్చి బుద్ధిలతకు\న్‌ మాఱాకు హత్తించి ని
ష్ఖేద బ్రహ్మపదావలంబనగతిం గ్రీడించు యోగీంద్రు మ
ర్యాద న్నక్రము విక్రమించెఁ గరి పాదాక్రాంత నిర్వక్రమై.
65
ఆ. వనగజంబు నెగుచు వనచారిఁ బొడగని
వనగజంబె కాన వజ్రిగజము
వెల్లనై సురేంద్రు వేచి సుధాంధులఁ
బట్టు పట్టనీక బయలు వ్రాఁకె.
66
ఉ. ఊహ కలంగి జీవనపు టోలమునం బడి పోరుచు\న్‌ మహా
మోహలతా నిబద్ధ పదము\న్‌ విడిపించుకొనంగలేక సం
దేహముఁ బొందు దేహిక్రియ దీనదశ\న్‌ గజముండె భీషణ
గ్రాహ దురంతదంత పరిఘట్టిత పాద ఖురాగ్ర శల్యమై.
67
వ. ఇవ్విధంబున. 68
క. అలయక సొలయక వేసట
నొలయక కరి మకరితోడ నుద్దండత రా
త్రులు సంధ్యలు దివసంబులు
సలిపె\న్‌ బో రొక్క వేయి సంవత్సరముల్‌.
69
మ. పృథుశక్తి\న్‌ గజ మా జలగ్రహముతోఁ బెక్కేండ్లు పోరాడి సం
శిథిలంబై తనలావు వైరిబలముం జింతించి మిథ్యా మనో
రథ మింకేటికి దీని గెల్వ సరి పోరం జాలరా దంచు స
వ్యథమై యిట్లనుఁ బూర్వపుణ్య ఫల దివ్యజ్ఞాన సంపత్తితో\న్‌.
70
శా. ఏ రూపంబున దీని గెల్తు, నిటమీఁ దే వేల్పుఁ జింతింతు, నె
వ్వారిం జీరుదు, నెవ్వ రడ్డ మిఁక, ని వ్వారిప్రచారోత్తము\న్‌
వారింపం దగువార లెవ్వ, రఖిల వ్యాపారపారాయణుల్‌
లేరే, మ్రొక్కెద దిక్కుమాలిన మొఱాలింపం బ్రపుణ్యాత్మకుల్‌.
71
శా. నానానేకప యూధముల్‌ వనములోనం బెద్దకాలంబు స
న్మానింప\న్‌ దశలక్షకోటి కరిణీనాథుండనై యుండి మ
ద్దానాంభః పరిపుష్ట చందన లతాంత చ్ఛాయలం దుండలే
కీ నీరాశ నిటేల వచ్చితి, భయం బెట్లోకదే, యీశ్వరా!
72
ఉ. ఎవ్వనిచే జనించు జగ మెవ్వనిలోపల నుండు లీనమై
యెవ్వనియందు డిందుఁ బరమేశ్వరుఁ డెవ్వఁడు మూలకారణం
బెవ్వఁ డనాది మధ్య లయుఁ డెవ్వఁడు సర్వముఁ దాన యైన వాఁ
డెవ్వఁడు వాని నాత్మభవు నీశ్వరు నే శరణంబు వేఁడెదన్‌.
73
క. ఒకపరి జగములు వెలినిడి
యొకపరి లోపలికిఁ గొనుచు నుభయముఁ దానై
సకలార్థ సాక్షి యగు న
య్యకలంకుని నాత్మమూలు నర్థిఁ దలంతు\న్‌.
74
క. లోకంబులు లోకేశులు
లోకస్థులుఁ దెగినతుది నలోకంబగు పెం
జీఁకటి కవ్వల నెవ్వఁడు
నేకాకృతి వెలుఁగు నతని నే సేవింతు\న్‌.
75
క. నర్తకునిభంగిఁ బెక్కగు
మూర్తులతో నెవ్వఁ డాడు మునులున్‌ దివిజుల్‌
కీర్తింప నేర రెవ్వని
వర్తన మొరు లెఱుఁగ రట్టి వాని నుతింతున్‌.
76
ఆ. ముక్తసంగులైన మునులు దిదృక్షులు
సర్వభూత హితులు సాధుచిత్తు
లసదృశ వ్రతాఢ్యులై కొల్తు రెవ్వని
దివ్యపదము, వాఁడు దిక్కు నాకు.
77
సీ. భవము దోషంబు రూపంబు కర్మంబు నాహ్వయమును గుణము లెవ్వనికి లేక
జగములఁ గలిగించు సమయించుకొఱకునై నిజమాయ నెవ్వఁ డిన్నియును దాల్చు
నా పరేశునకు ననంతశక్తికి బ్రహ్మ కిద్ధరూపికి రూపహీనునకును
జిత్రచారునకు సాక్షికి నాత్మరుచికినిఁ బరమాత్మునకుఁ బరబ్రహ్మమునకు
ఆ. మాటల న్నెఱుకల మనములఁ జేరంగఁ గాని శుచికి సత్త్వగమ్యుఁ డగుచు
నిపుణుఁడైనవాని నిష్కర్మతకు మెచ్చు వాని కే నొనర్తు వందనములు.
78
సీ. శాంతున కపవర్గ సౌఖ్యసంవేదికి, నిర్వాణభర్తకు నిర్విశేషు
నకు, ఘోరునకు మూఢునకు గుణధర్మికి సౌమ్యున కధికవిజ్ఞానమయున
కఖిలేంద్రియద్రష్ట కధ్యక్షునకు బహుక్షేత్రజ్ఞునకు దయాసింధుమతికి
మూలప్రకృతి కాత్మమూలునకు జితేంద్రియజ్ఞాపకునకు దుఃఖాంతకృతికి
ఆ. నెఱిన సత్య మనెడి నీడతో వెలుఁగుచు నుండు నొక్కటికి మహోత్తమునకు
నిఖిలకారణునకు, నిష్కారణునకు నమస్కరింతు నన్ను మనుచు కొఱకు.
79
క. యోగాగ్ని దగ్ధకర్ములు
యోగీశ్వరు లే మహాత్ము నొం డెఱుఁగక స
ద్యోగ విభాసిత మనముల
బాగుగ వీక్షింతు రట్టి పరము భజింతు\న్‌.
80
సీ. సర్వాగమామ్నాయ జలధికి నపవర్గ మయునికి నుత్తమ మందిరునకు
సకల గుణారణి చ్ఛన్న బోధాగ్నికిఁ దనయంత రాజిల్లు ధన్యమతికిఁ
గుణలయోద్దీపిత గురుమానసునకు సంవర్తిత కర్మనిర్వర్తితునకు
దిశలేని నాబోఁటి పశువుల పాపంబు లణఁచువానికి సమస్తాంతరాత్ముఁ
ఆ. డై వెలుంగువాని, కచ్ఛిన్నునకు, భగవంతునకుఁ దనుజ సువస్తు దేశ
దార సక్తులైనవారి కందఁగరాని వాని కాచరింతు వందనములు.
81
వ. మఱియును. 82
సీ. వరధర్మ కామార్థ వర్జితకాములై విబుధు లెవ్వాని సేవించి యిష్ట
గతిఁ బొందుదురు చేరి కాక్షించువారి కవ్యయ దేహ మిచ్చు నెవ్వాఁడు కరుణ
ముక్తాత్ము లెవ్వని మునుకొని చింతింతు రానంద వార్ధి మగ్నాంతరంగు
లేకాంతు లెవ్వాని నేమియుఁ గోరక భద్రచరిత్రంబుఁ బాడుచుందు
ఆ. రా మహేశు నాద్యు నవ్యక్తు నధ్యాత్మయోగగమ్యుఁ బూర్ణు నున్నతాత్ము
బ్రహ్మమైన వానిఁ బరుని నతీంద్రియు నీశు స్థూలు సూక్ష్ము నే భజింతు.
83
వ. అని మఱియు నిట్లని వితర్కించె. 84
సీ. పావకుం డర్చుల భానుండు దీప్తుల నె బ్భంగి నిగిడింతు రెట్లడంతు,
రా క్రియ నాత్మకరావళిచేత బ్రహ్మాదుల వేల్పుల నఖిలజంతు
గణముల జగముల ఘన నామ రూప భేదములతో మెఱయించి తగ నడంచు
నెవ్వఁడు మనము బుద్ధీంద్రియములుఁ దానయై గుణ సంప్రవాహంబుఁ బఱపు
తే. స్త్రీ నపుంసక పురుష మూర్తియును గాక తిర్య గమర నరాది మూర్తియును గాక
కర్మ గుణ భేద సదసత్ప్రకాశి గాక వెనుక నన్నియుఁ దా నగు విభుఁ దలంతు.
85
క. కలఁడందురు దీనులయెడఁ
గలఁడందురు పరమయోగి గణములపాలం
గలఁడందు రన్ని దిశలను
గలఁడు గలండనెడువాఁడు గలఁడో లేఁడో.
86
సీ. కలుగఁడే నాపాలి కలిమి సందేహింపఁ గలిమిలేములు లేక గలుగువాఁడు
నా కడ్డపడ రాఁడె నలి నసాధువులచేఁ బడిన సాధుల కడ్డపడెడు వాఁడు
చూడఁడే నా పాటు చూపులఁ జూడక చూచువారలఁ గృపఁ జూచువాఁడు
లీలతో నా మొఱాలింపఁడే మొఱఁగుల మొఱ లెఱుంగుచుఁ దన్ను మొఱఁగువాఁడు
తే. నఖిల రూపులుఁ దనరూపమైనవాఁడు నాది మధ్యాంతములు లేక యడరువాఁడు
భక్తజనముల దీనుల పాలివాఁడు వినఁడె చూడఁడె తలపఁడె వేగ రాఁడె.
87
క. విశ్వకరు విశ్వదూరుని
విశ్వాత్మకు విశ్వవేద్యు విశ్వు నవిశ్వు\న్‌
శాశ్వతు నజు బ్రహ్మప్రభు
నీశ్వరునిం బరమపురుషు నే భజియింతు\న్‌.
88
వ. అని పలికి, తన మనంబున నగ్గజేంద్రుం డీశ్వర సన్నిధానంబుఁ గల్పించుకొని యిట్లనియె. 89
శా. లావొక్కింతయు లేదు, ధైర్యము విలోలంబయ్యెఁ, బ్రాణంబులు\న్‌
ఠావుల్‌ దప్పెను, మూర్ఛ వచ్చెఁ, దనువు\న్‌ డస్సె\న్‌, శ్రమం బయ్యెడి\న్‌,
నీవే తప్ప నితః పరం బెఱుఁగ, మన్నింపందగున్‌ దీనుని\న్‌,
రావే యీశ్వర! కావవే వరద! సంరక్షించు భద్రాత్మకా!
90
క. విను దఁట జీవుల మాటలు
జను దఁట చనరానిచోట్ల శరణార్థుల కో
యను దఁట పిలిచిన సర్వముఁ
గను దఁట సందేహమయ్యెఁ గరుణావార్ధీ!
91
ఉ. ఓ కమలాత్మ! యో వరద! యో ప్రతిపక్ష విపక్షదూర! కు
య్యో! కవి యోగి వంద్య! సుగుణోత్తమ! యో శరణాగతామరా
నోకహ! యో మునీశ్వర మనోహర! యో విపులప్రభావ! రా
వే, కరుణింపవే, తలఁపవే, శరణార్థిని నన్నుఁ గావవే.
92
వ. అని పలికి, మఱియు నరక్షిత రక్షకుండైన యీశ్వరుం డాపన్నుండైన నన్నుం గాచుఁ గాక యని, నింగి నిక్కి చూచుచు, నిట్టూర్పులు నిగిడింపుచు, బయ లాలకింపుచు, నగ్గజేంద్రుండు మొఱ సేయుచున్న సమయంబున, 93
ఆ. విశ్వమయత లేమి వినియు నూరక యుండి
రంబుజాసనాదు లడ్డపడక
విశ్వమయుఁడు విభుఁడు విష్ణుండు జిష్ణుండు
భక్తియుతున కడ్డపడఁ దలంచి.
94
మ. అల వైకుంఠపురంబులో నగరిలో నా మూలసౌధంబు దా
పల మందార వనాంతరామృతసరఃప్రాంతేందుకాంతోపలో
త్పల పర్యంక రమావినోది యగు నాపన్నప్రసన్నుండు వి
హ్వలనాగేంద్రము "పాహి పాహి" యనఁ గుయ్యాలించి సంరంభియై.
95
మ. సిరికిం జెప్పఁడు శంఖ చక్ర యుగంబు జేదోయి సంధింపఁ డే
పరిపారంబును జీరఁ డభ్రగపతిం బన్నింపఁ డాకర్ణికాం
తర ధమ్మిల్లముఁ జొక్క నొత్తఁడు వివాద ప్రోద్ధత శ్రీ కుచో
పరి చేలాంచలమైన వీడఁడు గజ ప్రాణావనోత్సాహియై.
96
వ. ఇట్లు భక్తజనపాలన పరాయణుండును, నిఖిల జంతు హృదయారవింద సదన సంస్థితుండును నగు నారాయణుండు, కరికులేంద్ర విజ్ఞాపిత నానావిధ దీనాలాపంబు లాకర్ణించి, లక్ష్మీకాంతా వినోదంబులం దనివి సాలించి, సంభ్రమించి, దిశలు నిరీక్షించి, గజేంద్ర రక్షాపరత్వంబు నంగీకరించి, నిజ పరికరంబును మరల నవధరించి, గగనంబున కుద్గమించి, వేంచేయు నప్పుడు. 97
మ. తనవెంట\న్‌ సిరి, లచ్చివెంట నవరోధ వ్రాతము\న్‌, దాని వె
న్కను బక్షీంద్రుఁడు, వాని పొంతను ధనుః కౌమోదకీ శంఖ చ
క్ర నికాయంబును, నారదుండు, ధ్వజినీకాంతుండుఁ దా వచ్చి రొ
య్యన వైకుంఠపురంబునం గలుగువా రాబాల గోపాలము\న్‌.
98
వ. తదనంతరంబ ముఖారవింద మకరంద బిందుసందోహ పరిష్యందమా నానంద దిందిందిర యగు నయ్యిందిరాదేవి, గోవింద కరారవింద సమాకృష్యమాణ సంవాద చేలాంచలయై పోవుచు. 99
మ. తన వేంచేయు పదంబుఁ బేర్కొనఁ, డనాథ స్త్రీ జనాలాపముల్‌
వినెనో, మ్రుచ్చులు మ్రుచ్చిలించిరో ఖలుల్‌ వేదప్రపంచంబుల\న్‌,
దనుజానీకము దేవతా నగరిపై దండెత్తెనో, భక్తులం
గని చక్రాయుధుఁ డేఁడి చూపుఁ డని ధిక్కారించిరో దుర్జనుల్‌.
100
వ. అని వితర్కింపుచు. 101
శా. తాటంకాచలనంబుతో, భుజ నట ద్ధమ్మిల్లబంధంబుతో,
శాటీ ముక్త కుచంబుతో, నదృఢ చంచత్కాంతితో, శీర్ణ లా
లాటాలేపముతో, మనోహర కరాలగ్నోత్తరీయంబుతోఁ
గోటీందు ప్రభతో, నురోజ భర సంకోచ ద్వలగ్నంబుతోన్‌.
102
క. అడిగెద నని కడువడిఁ జను
నడిగిన దను మగుడ నుడుగఁ డని నడ యుడుగున్‌
వెడ వెడ సిడిముడి తడఁబడ
నడుగిడు నడుగిడదు జడిమ నడుగిడు నెడల\న్‌.
103
సీ. నిటలాలకము లంటి నివుర జుం జుమ్మని ముఖసరోజము నిండ ముసరుఁ దేంట్లు
నళులఁ జోఁపగఁ జిల్క లల్ల నల్లనఁ జేరి యోష్ఠబింబ ద్యుతు లొడియ నుఱుకు
శుకములఁ దోలఁ జక్షుర్మీనములకు మందాకినీ పాఠీనలోక మెగుచు
మీనపంక్తులు దాఁట మెయిదీఁగెతో రాయ శంపాలతలు మింట సరణి గట్టు
ఆ. శంపలను జయింపఁ జక్రవాకంబులు కుచయుగంబుఁ దాఁకి క్రొవ్వు చూపు
మెలఁత మొగులు పిఱిఁది మెఱుఁగుఁ దీగెయుఁ బోలె జలదవర్ణు వెనుక జరుగు నపుడు.
104
మ. వినువీథిం జనుదేరఁ గాంచి రమరుల్‌ విష్ణు\న్‌ సురారాతి జీ
వనసంపత్తి నిరాకరిష్ణుఁ గరుణా వర్ధిష్ణు యోగీంద్ర హృ
ద్వన వర్తిష్ణు సహిష్ణు భక్తజనబృంద ప్రాభవాలంకరి
ష్ణు నవోఢోల్లస దిందిరా పరిచరిష్ణున్‌ జిష్ణు రోచిష్ణునిన్‌.
105
వ. ఇట్లు పొడగని. 106
మ. చనుదెంచెన్‌ ఘనుఁడల్ల వాఁడె హరి పజ్జం గంటిరే లక్ష్మి శం
ఖనినాదం బదె చక్ర మల్లదె భుజంగధ్వంసియున్‌ వాఁడె క్ర
న్నన నేతెంచె నటంచు వేల్పులు నమో నారాయణా యేతి ని
స్వనులై మ్రొక్కిరి మింట హస్తిదురవస్థావక్రికిం జక్రికిన్‌.
107
వ. అయ్యవసరంబునఁ గుంజరేంద్రపాలన పారవశ్యంబున దేవతానమస్కారంబు లంగీకరింపక, మనస్సమాన సంచారుండై, పోయి పోయి, కొంతదూరంబున శింశుమార చక్రంబునుంబోలె గురు మకర కుళీర మీన మిథునంబై, కిన్న రేంద్రుని భాండాగారంబునుంబోలె స్వచ్ఛ వర కచ్ఛపంబై, భాగ్యవంతుని భాగధేయంబునుం బోలె సరాగ జీవనంబై, వైకుంఠపురంబునుంబోలె శంఖ చక్ర కమలాలంకృతంబై, సంసారచక్రంబునుంబోలె ద్వంద్వ సంకుల పంక సంకీర్ణంబై యొప్పు నప్పంకజాకరంబుఁ బొడగని. 108
మ. కరుణాసింధుఁడు శౌరి వారిచరము\న్‌ ఖండింపఁగా బంపె స
త్వరితాకంపిత భూమిచక్రము మహోద్యద్విస్ఫులింగ చ్ఛటా
పరిభూతాంబుర శుక్రమున్‌ బహువిధ బ్రహ్మాండభాండ చ్ఛటాం
తర నిర్వక్రముఁ బాలితాఖిల సుధాంధ శ్చక్రముం జక్రము\న్‌.
109
వ. ఇట్లు పంచిన. 110
శా. అంభోజాకర మధ్య నూతన నళిన్యాలింగన క్రీడనా
రంభుండైన వెలుంగుఱేని చెలు వార\న్‌ వచ్చి నీట\న్‌ గుభుల్‌
గుంభ ధ్వానముతోఁ గొలంకువు గలంకం బొందఁగాఁ జొచ్చి దు
ష్టాంభోవర్తి వసించు చక్కటికి డాయంబోయి హృద్వేగమై.
111
శా. భీమంబై తలఁ ద్రుంచి ప్రాణములఁ బాపెం జక్ర మాశుక్రియ\న్‌
హేమక్ష్మాధర దేహముం జకిత వన్యేభేంద్ర సందోహమున్‌
గామ క్రోధన గేహము\న్‌ గరటి రక్తస్రావ గాహంబు ని
స్సీమోత్సాహము వీతదాహము జయశ్రీమోహమున్‌ గ్రాహము\న్‌.
112
వ. ఇట్లు నిమిషస్పర్శంబున సుదర్శనంబు మకరి తల ద్రుంచు నవసరంబున. 113
క. మకర మొకటి రవిఁ జొచ్చెను
మకరము మఱియొకటి ధనదు మాటున డాఁగె\న్‌,
మకరాలయమునఁ దిరిగెడు
మకరంబులు కూర్మరాజు మఱువున కరిగెన్‌.
114
మ. తమముం బాసిన రోహిణీవిభు క్రియ\న్‌ దర్పించి, సంసారదుః
ఖము వీడ్కొన్న విరక్తచిత్తుని గతిన్‌ గ్రాహంబు పట్టూడ్చి, పా
దము లల్లార్చి, కరేణుకావిభుఁడు సౌందర్యంబుతో నొప్పె, సం
భ్రమదాశా కరిణీ కరోజ్ఝిత సుధాంభస్స్నాన విశ్రాంతుఁడై.
115
శా. పూరించె\న్‌ హరి పాంచజన్యముఁ, గృపాంభోరాశి సౌజన్యము\న్‌,
భూరిధ్వాన చలాచలీకృత మహాభూత ప్రచైతన్యము\న్‌,
సారోదార సితప్రభా చకిత పర్జన్యాది రాజన్యము\న్‌,
దూరీభూత విపన్న దైన్యమును, నిర్ధూత ద్విషత్సైన్యము\న్‌.
116
మ. మొఱసె న్నిర్జరదుందుభుల్‌, జలరుహామోదంబులై వాయువుల్‌
దిరిగె\న్‌, బువ్వుల వానజల్లు గురిసె\న్‌, దేవాంగనా లాస్యముల్‌
పరఁగె\న్‌, దిక్కులయందు జీవ జయ ఖేల ధ్యానముల్‌ నిండె, సా
గర ముప్పొంగెఁ దరంగచుంబిత నభోగంగా ముఖాంభోజమై.
117
క. నిడుద యగు కేల గజమును
మడువున వెడలంగఁ దిగిచి మదజలరేఖల్‌
దుడుచుచు మెల్లన పుణుకుచు
నుడిపెన్‌ విష్ణుండు దుఃఖ ముర్వీనాథా!
118
క. శ్రీహరి కర సంస్పర్శను
దేహము దాహంబు మాని ధృతిఁ గరిణీ సం
దోహమును దాను గజపతి
మోహన ఘీంకారశబ్దములతో నొప్పె\న్‌.
119
క. కరమున మెల్లన నివురుచుఁ
గర మనురాగమున మెఱసి కలయంబడుచున్‌
గరి హరికతమున బ్రతుకుచుఁ
గరపీడన మాచరించెఁ గరిణుల మరల\న్‌.
120
సీ. జననాథ! దేవలశాప విముక్తుఁడై పటుతర గ్రాహరూపంబు మాని
ఘనుఁడు హూహూనామ గంధర్వుఁ డప్పుడు తన తొంటి నిర్మలతనువుఁ దాల్చి
హరికి నవ్యయునకు నతిభక్తితో మ్రొక్కి తవిలి కీర్తించి గీతములు వాడి
యా దేవు కృప నొంది యందంద మఱియును వినతశిరస్కుఁడై వేడ్కతోడ
ఆ. దళితపాపుఁ డగుచుఁ దనలోకమున కేఁగె నపుడు శౌరి కేల నంటఁ దడవ
హస్తిలోకనాథుఁ డజ్ఞానరహితుఁడై విష్ణురూపుఁ డగుచు వెలుఁగుచుండె.
121
మ. అవనీనాథ! గజేంద్రుఁ డా మకరితో నాలంబు గావించె, ము\న్‌
ద్రవిళాధీశుఁ డతండు పుణ్యతముఁ డింద్రద్యుమ్న నాముండు, వై
ష్ణవముఖ్యుండు, గృహీత మౌననియతి\న్‌ సర్వాత్ము నారాయణు\న్‌
సవిశేషంబుగఁ బూజ చేసెను మహాశైలాగ్ర భాగంబున\న్‌.
122
మ. ఒకనాఁ డా నృపుఁ డచ్యుతు\న్‌ మనములో నూహింపుచున్‌ మౌనియై
యకలంకస్థితి నున్నచోఁ గలశజుం డ చ్చోటికి\న్‌ వచ్చి లే
వక పూజింపక యున్న రాజుఁ గని నవ్యక్రోధుఁడై 'మూఢ! లు
బ్ధ కరీంద్రోత్తమ యోనిఁ బుట్టు' మని శాపంబిచ్చె భూవల్లభా!
123
క. మునిపతి నవమానించిన
ఘనుఁ డింద్రద్యుమ్నవిభుఁడు గౌంజరయోనిం
జననం బందెను విప్రులఁ
గని యవమానింపఁ దగదు ఘనపుణ్యులకున్‌.
124
క. కరినాథుఁ డయ్యె నాతఁడు
కరులైరి భటాదులెల్ల గజమై యుండి\న్‌
హరి చరణసేవ కతమునఁ
గరివరునకు నధికముక్తి గలిగె నరేంద్రా!
125
ఆ. కర్మతంత్రుఁడగుచుఁ గమలాక్షుఁ గొల్చుచు
నుభయనియతవృత్తి నుండెనేనిఁ
జెడును గర్మమెల్ల శిథిలమై మెల్లనఁ
బ్రబలమైన విష్ణుభక్తి చెడదు.
126
క. చెడుఁగరులు హరులు ధనములుఁ
జెడుదురు నిజసతులు సుతులుఁ జెడు చెనఁటులకు\న్‌
జెడక మను నెఱసుగుణులకుఁ
జెడని పదార్థములు విష్ణుసేవా నిరతుల్‌.
127
వ. అప్పుడు జగజ్జనకుండగు నప్పరమేశ్వరుండు దరహసిత ముఖకమల యగు నక్కమల కిట్లనియె. 128
క. బాలా! నా వెనువెంటను
హేల\న్‌ వినువీథినుండి యేతెంచుచు నీ
చేలాంచలంబుఁ బట్టుట
కాలో నేమంటి నన్ను నంభోజముఖీ!
129
క. ఎఱుఁగుదు తెఱవా! యెప్పుడు
మఱవను సకలంబు నన్ను మఱచిన యెడల\న్‌
మఱుతునని యెఱిఁగి మొఱఁగక
మఱవక మొఱయిడిర యేని మఱి యన్యముల\న్‌.
130
వ. అని పలికిన, నరవింద మందిర యగు నయ్యిందిరాదేవి మందస్మిత చంద్రికా వదనారవింద యగుచు ముకుందున కిట్లనియె. 131
క. దేవా! దేవర యడుగులు
భావంబున నిలిపి కొలుచు పని నాపని గా
కో వల్లభ! యేమనియెద
నీవెంటనె వచ్చుచుంటి నిఖిలాధిపతీ!
132
క. దీనుల కుయ్యాలింపను
దీనుల రక్షింప మేలు దీవనఁ బొందన్‌
దీనావన! నీ కొప్పును
దీనపరాధీన! దేవదేవ! మహేశా!
133
వ. అని మఱియును, సముచిత సంభాషణంబుల నంకించుచున్న పరమ వైష్ణవీరత్నంబును సాదర సరస సల్లాప మందహాస పూర్వకంబుగా నాలింగనంబు గావించి, సపరివారుండై, గంధర్వ సిద్ధ విబుధగణ జేగీయమానుండై, గరుడారూఢుండగుచు, నిజసదనంబునకుం జనియె. అని చెప్పి శుక యోగీంద్రుండిట్లనియె. 134
సీ. నరనాథ! నీకును నాచేత వివరింపఁ బడిన యీ కృష్ణానుభావమైన
గజరాజ మోక్షణ కథ వినువారికి యశము లిచ్చును గల్మషాపహంబు
దుస్స్వప్ననాశంబు దుఃఖసంహారంబుఁ బ్రొద్దుల మేల్కాంచి పూతవృత్తి
నిత్యంబుఁ పఠియించు నిర్మలాత్మకులైన విప్రులకును బహువిభవ మమరు
తే. సంపదలు గల్గుఁ బీడలు శాంతిఁ బొందు సుఖము సిద్ధించు వర్ధిల్లు శోభనములు
మోక్ష మఱచేతిదై యుండు ముదము చేరు ననుచు విష్ణుండు ప్రీతుఁడై యానతిచ్చె.
135
వ. అని మఱియు, నప్పరమేశ్వరుండిట్లని యానతిచ్చె. ఎవ్వరేనియు నపరరాత్రంబున మేల్కాంచి, సమాహిత మనస్కులై, శ్వేతద్వీపంబును, నాకుం బ్రియంబైన సుధాసాగరంబును, హేమనగరంబును, నిగ్గిరికందర కాననంబులను, వేత్ర కీచక వేణులతా గుల్మ సురపాదపంబులను, ఏనును బ్రహ్మయు ఫాలలోచనుండును నివసించి యుండు నక్కొండశిఖరంబులను, కౌమోదకీ కౌస్తుభ సుదర్శన పాంచజన్యంబులను, శ్రీదేవిని, శేష గరుడ వాసుకి ప్రహ్లాద నారదాది ఋషులను, మత్స్య కూర్మ వరాహాద్యవతారంబులను, దదవతారకృత కార్యంబులను, సూర్య సోమ పావకులనుఁ, బ్రణవంబును, ధర్మ తప స్సత్యంబులను, వేదంబును, వేదాంగంబులను, శాస్త్రంబులను, గో భూసుర సాధు పతివ్రతాజనంబులను, జంద్రకాశ్యపజాయా సముదయంబును, గౌరీ గంగా సరస్వతీ కాళిందీ సునందా ప్రముఖ పుణ్యతరంగిణీ నిచయంబును, నమరులను, నమరతరువులను, నైరావతంబును, నమృతంబును, ధ్రువుని, బ్రహ్మర్షి నివహంబును, బుణ్యశ్లోకులైన మానవులను, సమాహిత చిత్తులై తలంచువారలకుఁ బ్రాణావసానకాలంబున మదీయంబగు విమలగతి నిత్తు. అని హృషీకేశుండు నిర్దేశించి, శంఖంబు పూరించి, విహగపరివృఢ వాహనుండై వేంచేసె. విబుధానీకంబు సంతోషించె. అని చెప్పి శుకుండు రాజున కిట్లనియె. 136
క. గజరాజ మోక్షణంబును
నిజముగఁ బఠియించునట్టి నియతాత్ములకు\న్‌
గజరాజవరదుఁ డిచ్చును
గజతురగ స్యందనములుఁ గైవల్యంబు\న్‌.
137
క. తామసు తమ్ముఁడు రైవత
నామకుఁడై వెలసె మనువు నలువుర మీఁద\న్‌
భూమికిఁ బ్రతివింధ్యార్జున
నామాదులు నృపులు మనువు నందనులు నృపా!
138
సీ. మునులు హిరణ్యరోముఁడు నూర్ధ్వబాహుండు వేదశీర్షుండును వీరు మొదలు
నమరులు భూతరయాదులు శుభ్రుని పత్ని వికుంఠాఖ్య పరమ సాధ్వి
యా యిద్దఱకుఁ బుత్రుఁడై తనకళలతో వైకుంఠుఁడనఁ బుట్టి వారిజాక్షుఁ
డవనిపై వైకుంఠ మనియెడి లోకంబుఁ గల్పించె నెల్లలోకములుఁ మ్రొక్క
తే. రమ యెదుర్కోలు చేకొనె రాజముఖ్య! తదనుభావ గుణంబులుఁ దలఁప దరమె?
యీ ధరారేణు పటలంబు నెఱుఁగవచ్చుఁ గాని రాదయ్య హరి గుణగణము సంఖ్య.
139
వ. తదనంతరంబ. 140
సీ. చక్షుస్తనూజుండు చాక్షుషుండను వీరుఁ డాఱవ మనువయ్యె నవనినాథ!
భూమీశ్వరులు పురుః పురుష సుద్యుమ్నాదు లాతని నందను లమరవిభుఁడు
మంత్రద్యుమాఖ్యుఁ డమర్త్యు లాప్యాదికు లా హవిష్మ ద్వీరకాది ఘనులు
మునులందు విభుఁడు సంభూతికి వైరాజునకుఁ బుట్టి యజితుండు నాఁగ నొప్పె
ఆ. నతఁడ కాఁడె కూర్మమై మందరాద్రిని నుదధిజలములోన నుండి మోసె
నతఁడు సువ్వె దివిజు లర్థింప నమృతాబ్ధిఁ ద్రచ్చి యిచ్చె నా సుధారసంబు.
141
వ. అని పలికినం, బరీక్షిన్నరేంద్రుండు మునీంద్రున కిట్లనియె. 142
మ. విను ము న్నేటికిఁ ద్రచ్చె పాలకడలి\న్‌ విష్ణుండు కూర్మాకృతి\న్‌
వనధిం జొచ్చి యదెట్లు మోసెఁ బలు కవ్వంబైన శైలంబు దే
వనికాయం బమృతంబు నెట్లు వడసెన్‌ వారాశి నేమేమి సం
జనితంబయ్యె మునీంద్ర! చోద్యము గదా సర్వంబుఁ జెప్పంగదే.
143
క. అప్పటనుండి బుధోత్తమ!
చెప్పెదు భగవత్కథా విశేషంబులు నా
కెప్పుడు దనివి జనింపదు
సెప్పఁగదే చెవులు నిండ శ్రీహరికథలన్‌.
144
వ. అని మఱియు నడుగంబడినవాఁడై యతని నభినందించి, హరిప్రసంగంబు చెప్ప నుపక్రమించె. అని సూతుండు ద్విజుల కిట్లనియె. అట్లు శుకుండు రాజుం జూచి. 145
క. కసిమసఁగి యసురవిసరము
లసిలతిలక సురల నెగువ నసువులు వెడలం
జసచెడిరి పడిరి కెడసిరి
యసమసమర విలసనముల ననువెడలి నృపా!
146
క. సురపతి వరుణాదులతో
సురముఖ్యులు కొంద ఱరిగి సురశైలముపై
సురనుతుఁడగు నజుఁ గని యా
సురదుష్కృతిఁ జెప్పిరపుడు సొలయుచు నతులై.
147
క. దుర్వాసుశాపవశమున
నిర్వీర్యత జగములెల్ల నిశ్శ్రీకములై
పర్వతరిపుతోఁ గూడ న
పర్వములై యుండె హత సుపర్వావళులై.
148
ఆ. నెలవు వెడలియున్న నిస్తేజులైనట్టి
వేల్పుగములఁ జూచి వేల్పు పెద్ద
పరమపురుషుఁ దలఁచి ప్రణతుఁడై సంఫుల్ల
పద్మ వదనుఁ డగుచుఁ బలికెఁ దెలియ.
149
క. ఏనును మీరును గాలము
మానవ తిర్య గ్లతా ద్రుమ స్వేదజముల్‌
మానుగ నెవ్వని కళలము
వానికి మ్రొక్కెదము గాక వగవఁగ నేలా?
150
క. ఆద్యుండు రక్షకుండు న
సాధ్యుఁడు మాన్యుండు లోక సర్గ త్రాణాం
తాద్యాదు లొనర్చు నతం
డాద్యంత విధానములకు నర్హుఁడు మనకు\న్‌.
151
క. వరదునిఁ బరము జగద్గురుఁ
గరుణాపరతంత్రు మనము గనుఁగొన దుఃఖ
జ్వరములు చెడు నని సురలకు
సరసిజజని చెప్పి యజితు సదనంబునకు\న్‌.
152
వ. తానును, దేవతాసమాహంబును నతిరయంబునఁ జని, గానంబడని యవ్విభు నుద్దేశించి, దైవికంబులగు వచనంబుల నియతేంద్రియుఁడై యిట్లని స్తుతియించె. 153
సీ. ఎవ్వని మాయకు నింతయు మోహించుఁ దఱిమి యెవ్వనిమాయ దాఁటరాదు
తనమాయ నెవ్వఁ డింతయును గెల్చినవాఁడు నెవ్వని బొడగాన రెట్టిమునులు
సర్వభూతములకు సమవృత్తి నెవ్వఁడు చరియించుఁ దనచేత జనితమైన
ధరణి పాదములు చిత్తము సోముఁ డగ్ని ముఖంబును గన్నులు కమలహితులు
తే. చెవులు దిక్కులు రేతంబు సిద్ధజలము మూఁడుమూర్తుల పుట్టిల్లు మొదలినెలవు
గర్భ మఖిలంబు మూర్ధంబు గగన మగుచు మలయు నెవ్వని వాని నమస్కరింతు.
154
వ. మఱియు, నెవ్వని బలంబున మహేంద్రుండును, ప్రసాదంబున దేవతలును, గోపంబున రుద్రుండును, బౌరుషంబున విరించియు, నింద్రియంబులవలన వేదంబులును మునులును, మేఢ్రంబునఁ బ్రజాపతియు, పక్షంబున లక్ష్మియు, ఛాయవలనఁ బితృదేవతలును, స్తనంబులవలన ధర్మంబును, బృష్ఠంబువలన నధర్మంబును, శిరంబువలన నాకంబును, విహాసంబువలన నప్సరోజనంబులును, గుహ్యంబువలన బ్రహ్మంబును, ముఖంబువలన విప్రులును, భుజంబువలన రాజులును (బలంబును), నూరువులవలన వైశ్యులును (నైపుణ్యంబును), పదంబులవలన శూద్రులును (అవేదంబును), అధరంబు వలన లోభంబును, నుపరి రదచ్ఛదంబువలనఁ బ్రీతియుఁ, నాసాపుటంబువలన ద్యుతియు, స్పర్శంబునఁ గామంబును, భ్రూయుగళంబున యమంబును, బక్షంబునఁ గాలంబును సంభవించె, నెవ్వని యోగ మాయా విహితంబులు ద్రవ్య వయః కర్మ గుణ విశేషంబులు, చతుర్విధ భూత సర్గం బెవ్వని యాత్మతంత్రంబు, నెవ్వని వలన సిద్ధించి, లోకంబులును లోకపాలురుం బ్రతుకుచుందురు, పెరుఁగుచుందురు, దివిజులకు నాయువు బలంబునై,జగంబులకు నీశుండై, పరమ మహాభూతి యగు నప్పరమేశ్వరుండు మాకుం బ్రసన్నుండగుఁ గాక! అని మఱియును. 155
క. మొదల జల మిడిన భూజము
దుది నడుమను జల్లఁదనము దొరఁకొను మాడ్కిన్‌
మొదలను హరికిని మ్రొక్కిన
ముదమందుదు మెల్ల వేల్పుమూఁకలు నేమున్‌.
156
క. ఆపన్నులగు దిదృక్షుల
కో పుణ్య! భవన్ముఖాబ్జ మొయ్యన తఱితోఁ
బ్రాపింపఁ జేయు సంపద
నో పరమదయానివాస! యుజ్జ్వలతేజా!
157
వ. అని యిట్లు దేవగణసమేతుండై యనేక విధంబులఁ గీర్తింపుచునున్న పరమేష్ఠి యందుఁ గరుణించి, దయాగరిష్ఠుండగు విశ్వగర్భుం డావిర్భవించె. 158
మ. ఒక వేయర్కులు గూడి గట్టికరువై యుద్యత్ప్రభాభూతితో
నొకరూపై చనుదెంచుమాడ్కి హరి దా నొప్పారె; నావేలుపుల్‌
వికలాలోకనులై, విషణ్ణమతులై, విభ్రాంతులై మ్రోలఁ గా
నక శంకించిరి కొంతప్రొద్దు; విభుఁ గానం బోలునే వారికిన్‌.
159
వ. అప్పుడు. 160
సీ. హార కిరీట కేయూర కుండల పాదకటక కాంచన రత్న కంకణాది
కౌస్తుభోపేతంబుఁ గౌమోదకీ శంఖ చక్ర శరాసన సంయుతంబు
మరకతశ్యామంబు సరసిజనేత్రంబు కర్ణాభరణ కాంతి గండయుగము
కలిత కాంచనవర్ణ కౌశేయవస్త్రంబు శ్రీ వనమాలికా సేవితంబు
ఆ. నై మనోహరణంబునై దివ్యసౌభాగ్యమైన యతనిరూపు హర్ష మెసఁగఁ
జూచి బ్రహ్మ హరుఁడు సురలును దానును బొంగి నమ్రు లగుచుఁ బొగడఁ దొడఁగె.
161
క. జనన స్థితి లయ దూరుని
మునినుతు నిర్వాణసుఖసముద్రుని సుగుణుం
దనుతనునిఁ బృథులబృథులుని
ననఘుఁడగు మహానుభావు నభినందింతున్‌.
162
క. పురుషోత్తమ! నీరూపము
పరమశ్రేయంబు భువనపంక్తుల కెల్లన్‌
స్థిర వైదికయోగంబున
వరుసను నీయందుఁ గానవచ్చెను మాకున్‌.
163
క. మొదలును నీలోఁ దోఁచెను
దుదియు న్నటఁ దోఁచె నడుము దోఁచెను నీవే
మొదలు నడుము దుది సృష్టికిఁ
గదియఁగ ఘటమునకు మన్ను గతి యగు మాడ్కిన్‌.
164
క. నీ మాయచేత విశ్వము
వేమాఱు సృజింతు వనుచు విష్ణుఁడ వనుచున్‌
ధీమంతులు గుణపదవిని
నేమంబున సగుణుఁడైన నినుఁ గాంతు రొగిన్‌.
165
ఆ. అన్న మవని యందు నమృతంబు గోవుల
యందు వహ్ని సమిధలందు నరులు
యోగవశతఁ బొందు నోజను బుద్ధిచే
నగుణు నిన్నుఁ గాంతు రాత్మవిదులు.
166
మత్తకోకిల. పట్టులేక బహుప్రకార విపన్న చిత్తులమైతి మే
మెట్టకేలకు నిన్నుఁ గంటి మభీప్సితార్థము వచ్చెఁ బె\న్‌
వెట్టయైన దవానలంబుల వేఁగు నేనుఁగు మొత్తముల్‌
నిట్ట లేచిన గంగలోపల నీరు గాంచిన చాడ్పునన్‌.
167
మత్తకోకిల. నీకు నేమని విన్నవింతుము నీవు సర్వమయుండవై
లోకమెల్లను నిండి యుండఁగ లోకలోచన! నీ పదా
లోకనంబు శుభంబు మాకును లోకపాలకు లేను నీ
నాకవాసులు నీవ వహ్నిఁ దనర్చు కేతు తతిక్రియ\న్‌.
168
వ. అని కమలసంభవ ప్రముఖులు వినుతిచేసిరి. అని చెప్పి నరేంద్రునకు శుకుండిట్లనియె. 169
శా. ఈ రీతిం జతురాననాది నుతుఁడై యేపార జీమూతగం
భీరంబైన రవంబునం బలికె సంప్రీతాత్ముఁడై యీశ్వరుం
డా రోమాంచితకాయుల న్నవవిముక్తాపాయుల\న్‌ శ్రేయులం
బ్రారబ్ధోగ్ర మహార్ణవోన్మథన వాంఛానల్పుల\న్‌ వేల్పుల\న్‌.
170
క. ఓ నలువ! యో సురేశ్వర!
యో నిటలతటాక్ష! యో సురోత్తములారా!
దానవులతోడ నిప్పుడు
మానుగఁ బోరామి గలిగి మనుటే యొప్పు\న్‌.
171
వ. అది యెట్లంటిరేని. 172
క. ఎప్పుడు దనకును సత్త్వము
చొప్పడు నందాఁక రిపులఁ జూచియుఁ దన మైఁ
గప్పికొని యుండవలయు
న్నొప్పుగ నహి మూషకమున కొదిఁగిన భంగి\న్‌.
173
క. అమృతోత్పాదన యత్నము
విమలమతిం జేయుటొప్పు వేల్పులు వినుఁడీ
యమృతంబుఁ ద్రావి జంతువు
లమృతగతిం బ్రతుకుచుండు నాయుర్వృద్ధి\న్‌.
174
సీ. పాలమున్నీటిలోపల సర్వతృణ లతౌషధములు దెప్పించి చాల వైచి
మందరశైలంబు మంథానముగఁ జేసి తనర వాసుకిఁ దరిత్రాడు సేసి
నా సహాయంబున నలి నందఱును మీరు తరువుఁడు వేగ నతంద్రు లగుచు
ఫలము మీదయ్యెడు బహుళదుఃఖంబులఁ బడుదురు దైత్యులు పాపమతులు
ఆ. అలసటయును లేక యఖిలార్థములు గల్గు విషధిలోన నొక్క విషము పుట్టుఁ
గలఁగి వెఱవ వలదు కామరోషంబులు వస్తుచయమునందు వలదు చేయ.
175
వ. అని యుపదేశించి. 176
క. అంతాదిరహితుఁ డచ్యుతుఁ
డంతర్ధానంబు నొందె నజ ఫాలాక్షుల్‌
సంతోషంబునఁ దమ తమ
కాంతాలయములకుఁ జనిరి గౌరవ మొప్పన్‌.
177
క. కయ్యంబు సేయ నొల్లక
నెయ్యంబున నతులు వెట్టి నిర్జరనికరం
బియ్యప్పనములు వెట్టుచుఁ
దియ్యంబునఁ గొల్చె బలిని దేవద్వేషి\న్‌.
178
క. పస చెడి తనకును వశమై
సుసరముతోఁ గొల్చుచున్న సురసంఘముల\న్‌
గసిమసఁగి చంపఁ బూనిన
నసురుల వారించె బలియు నతి నయయుక్తి\న్‌.
179
వ. అట్లు వారించి, వైరోచని రాక్షససముదయంబున కిట్లనియె. 180
క. పగవారు శరణుచొచ్చిన
మగతనములు నెఱపఁ దగదు మగవారలకు\న్‌
దగు సమయ మెఱుఁగవలదే
మగఁటిమి పాటింపవల దమర్త్యులతోడ\న్‌.
181
వ. అని పలికి, కొలువుకూటంబున నసురనికర పరివృతుండై, నిఖిల లోక రాజ్య లక్ష్మీ సహితుండై, యఖిల విబుధ వీర విజయాహంకార నిజాలంకారుండై, సుఖంబునఁ గొలువున్న విరోచన నందనుం గని, శచీవిభుం డుత్తమసచివుండునుం బోలె సాంత్వవచనంబుల శాంతిం బొందించి, పురుషోత్తమ శిక్షితంబైన నీతిమార్గంబున శంబరునికిం బ్రియంబు సెప్పి, యరిష్టనేమి ననునయించి, త్రిపురవాసులగు దానవుల నొడంబఱిచి, జంభుని సమ్మతంబు చేసికొని, హయగ్రీవుని విగ్రహంబు మాన్చి, నముచి తారక బాణాదులతో సఖ్యంబు నెఱపి, విప్రచిత్తికిఁ బొత్తు హత్తించి, శకుని విరోచన ప్రహేతులకుఁ బోరామి సూపి, మయ మాలి సుమాలి ప్రముఖులకు మైత్రి యెఱింగించి, కుంభ నికుంభులకు సౌజన్యంబు గైకొలిపి, పౌలోమ కాలకేయ నివాతకవచాదుల యెడ బాంధవంబు ప్రకటించి, వజ్రదంష్ట్రికి వశుండై, యితర దానవ దైత్య సమూహంబువలన నతి స్నేహంబు సంపాదించి, మనకు నక్కచెలియండ్ర బిడ్డలకు నొడ్డారంబులేమిటికి? ఏకకార్య పరత్వంబున నడ్డంబులేక బ్రతుకుదము. అన్యోన్య విరోధంబు లేల? తొల్లి యన్యోన్య విరోధంబున నలంగితిమి. ఇదిమొదలు దనుజ దివిజ సముదయంబులకు రాజు విరోచననందనుండ. మనమందఱ మతనిపంపు సేయంగలవారము. ఉభయకులంబును వర్ధిల్లునట్టి యుపాయం బెఱింగింతు. అని యమృతజలధి మథన ప్రారంభ కథనంబు దెలియం జెప్పి, అట్లు సురాసుర యూధంబులు బలారాతి బలి ప్రముఖంబులై, పరమోద్యోగంబున సుధా సంపాదనాయత్త చిత్తులై, సఖ్యంబు నొంది, మందగమనంబున మందరనగంబునకుం జని. 182
సీ. వాసవు వర్ధకి వాఁడిగాఁ జఱచిన కుద్దాలముఖములఁ గొంత ద్రవ్వి
ముసలాగ్రములు సొన్పి మొదలిపాఁ తగలించి దీర్ఘపాశంబులఁ దిండుసుట్టి
పెకలించి బాహులఁ బీడించి కదలించి పెల్లార్చి తమ తమ పేరు వాడి
పెఱికి మీఁదికి నెత్తి పృథులహస్తంబులఁ దలల భుజంబులఁ దరలకుండ
తే. నాని మెల్లన కుఱుతప్పు టడుగు లిడుచు భార మధికంబు మఱవకఁ బట్టుఁ డనుచు
మందరనగంబుఁ దెచ్చి రమందగతిని దేవదైత్యులు జలరాశి తెరువు వట్టి.
183
క. మందరము మోప నోపమి
నందఱిపైఁ బడియె నదియు నతిచోద్యముగాఁ
గొందఱు నేలం గలసిరి
కొందఱు నుగ్గైరి చనిరి గొందఱు భీతి\న్‌.
184
క. ఏలా హరికడ కేగితి
మేలా దొరఁకొంటి మధికహేలన శైలో
న్మూలనము చేసి తెచ్చితి
మేలా పెక్కండ్రు మడిసి రేలా నడుమన్‌.
185
క. ఏటికి మముఁ బనిపంచె
న్నేటికి మనబోఁటివారి కింతలు పనులిం
కేటికి రాఁడు రమేశ్వరుఁ
డేటి కుపేక్షించె మఱవ నేటికి మనల\న్‌.
186
వ. అని కులకుధర పతనజన్యం బగు వేదన సహింపనోపక, పలవించుచున్న దివిజ దితిజుల భయంబు మనంబున నెఱింగి, సకలవ్యాపకుండగు హరి తత్సమీపంబున. 187
మ. గరుడారోహకుఁడై గదాదిధరుఁడై కారుణ్యసంయుక్తుఁడై
హరికోటి ప్రభతో నొహో వెఱకుఁడీ యంచుం బ్రదీపించి త
ద్గిరిఁ గేల న్నొవకుండ, గందుకము మాడ్కి\న్‌ బెట్టెఁ బక్షీంద్రుపైఁ
గరుణాలోకసుధ\న్‌ సురాసురుల ప్రాణంబుల్‌ సమర్థింపుచు\న్‌.
188
క. వారలు గొలువఁగ హరియును
వారిధి దరి కరుగు మనఁగ వసుధాధరము\న్‌
వారిజనయనునిఁ గొంచు న
వారితగతిఁ జనియె విహగవల్లభుఁ డఱుత\న్‌.
189
క. చని జలరాశి తటంబున
వనజాక్షుని గిరిని డించి వందనములు స
ద్వినతులు సేసి ఖగేంద్రుఁడు
పనివినియెను భక్తి నాత్మభవనంబునకు\న్‌.
190
వ. అప్పుడు. 191
సీ. భూనాథ! వినవయ్య భోగీంద్రు వాసుకిఁ బిలిపించి యతనికిఁ బ్రియము సెప్పి
ఫలభాగ మీ నొడఁబడి సమ్మతునిఁ జేసి మెల్లనఁ జేతుల మేను నిమిరి
నీవ కా కెవ్వరు నేర్తు రీ పని కియ్యకొమ్మని యతనిఁ గైకోలు వడసి
కవ్వంపుఁగొండ నిష్కంటకంబుగఁ జేసి ఘర్షించి యతని భోగంబుఁ జుట్టి
ఆ. కడఁగి యమృతజలధిఁ గలశంబుఁ గావించి త్రచ్చు న చ్చలమునఁ దలఁపు లమర
బద్ధవస్త్రకేశ భారులై యీ రెండు గములవారు తరువఁ గదిసి రచట.
192
వ. తదనంతరంబ. 193
క. హరియును దేవానీకము
నురగేంద్రుని తలలు పట్ట నుద్యోగింప\న్‌
హరిమాయా పరవశులై
సురవిమతులు గూడి పలుకఁజొచ్చిరి కడిమి\న్‌.
194
మత్తకోకిల. స్వచ్ఛమైన ఫణంబు మీరలు చక్కఁ బట్టి మథింపఁగాఁ
బుచ్ఛ మేటికి మాకుఁ బట్టఁగఁ బూరుషత్వము గల్గి మే
మచ్ఛమైన తపోబలాధ్యయనాన్వయంబుల వారమై
యిచ్ఛయింతుమె తిచ్ఛవృత్తికి నిండు మాకు ఫణాగ్రముల్‌.
195
వ. అని పలుకు దనుజులం జూచి. 196
క. విస్మయముఁ బొంది దానవ
ఘస్మరుఁ డహిఫణము విడువఁ గైకొని యసురుల్‌
విస్మితముఖులై యార్చి ర
విస్మేరతఁ గొనిరి సురలు వీఁక\న్‌ దోఁక\న్‌.
197
వ. ఇట్లు సమాకర్షణ స్థాన భాగ నిర్ణయంబు లేర్పఱుచుకొని, దేవతలు పుచ్ఛంబును, పూర్వదేవతలు ఫణంబులం బట్టి, పయోరాశి మధ్యంబునం బర్వతంబు వెట్టి, పరమాయత్త చిత్తులై, యమృతార్థంబు ద్రచ్చుచున్న సమయంబున. 198
క. విడు విడుఁడని ఫణి పలుకఁగఁ
గడుభరమున మొదలఁ గుదురు గలుగమి వెడఁగై
బుడబుడ రవమున నఖిలము
వడవడ వణఁకఁగ మహాద్రి వనధి మునింగె\న్‌.
199
ఉ. గౌరవమైన భారమునఁ గవ్వపుఁ గొండ ధరింపలేక దో
స్సారవిహీనులై యుభయసైనికులు\న్‌ గడు సిగ్గుతో నకూ
పారతటంబునం బడిరి పౌరుషముం జెడి పాండవేయ! యె
వ్వారికి నేరఁబోలు బలవంతపు దైవము నాక్రమింపఁగ\న్‌.
200
క. వననిధి జలముల లోపల
మునిఁగెడి గిరిఁ జూచి దుఃఖమునఁ జింతాబ్ధిన్‌
మునిఁగెడి వేల్పులఁ గనుఁగొని
వనజాక్షుఁడు వార్ధి నడుమ వారలు సూడన్‌.
201