భాగవతము - వామన చరిత్ర

వామన చరిత్ర ప్రారంభము
మ.	బలి నంభోరుహనేత్రుఁ డేమి కొఱకై పాదత్రయి\న్‌ వేఁడె ని శ్చలుఁడుం బూర్ణుఁడు లబ్ధకాముఁడు రమాసంపన్నుఁడై తాఁ బర స్థలికి\న్‌ దీనునిమాడ్కి నేల చనియె\న్‌ దప్పేమియు\న్‌ లేక ని ష్కలుషు\న్‌ బంధన మేల చేసెను వినం గౌతూహలం బయ్యెడి\న్‌.	437
వ.	అనిన మునినందనుండిట్లనియె.	438
సీ.	పురుహూతిచే నొచ్చి పోయి భార్గవులచే బలి యెట్టకేలకు బ్రతికి వారి చిత్తంబు రాఁ గొల్చు శిష్యుఁడై వర్తింప వారు నాతని భక్తి వలన మెచ్చి విశ్వజిద్యాగంబు విధితోడఁ జేయింప భవ్య కాంచన పట్టబద్ధ రథము నర్కవాజులఁ బోలు హరులు కంఠీరవ ధ్వజము మహాదివ్య ధనువుఁ బూర్ణ
తే.	తూణయుగళంబుఁ గవచంబుఁ దొలుత హోమపావకుండిచ్చె నమ్లాన పద్మమాల కలుషహరుఁడగు తన తాత కరుణ నొసఁగె సోమసంకాశ శంఖంబు శుక్రుఁడిచ్చె.	439
వ.	ఇవ్విధంబున.	440
క.	పాణియు రథియుఁ గృపాణియు దూణియు ధన్వియును స్రగ్వి తురగియు దేహ త్రాణియు ధిక్కృత విమత ప్రాణియు మణికనక వలయ పాణియు నగుచు\న్‌.	441
మ.	పలు దానంబుల విప్రుల దనిపి తద్భద్రోక్తులం బొంది పె ద్దలకు\న్‌ మ్రొక్కి విశిష్టదేవతల నంతర్భక్తిఁ బూజించి ని ర్మలుఁ బ్రహ్లాదునిఁ జీరి నమ్రశిరుఁడై రాజద్రథారూఢుఁడై వెలిఁగె\న్‌ దానవభర్త శైలశిఖరోద్ద్వేలద్దవాగ్ని ప్రభ\న్‌.	442
క.	దండిత మృత్యు కృతాంతులు ఖండిత సుర సిద్ధ సాధ్య గంధర్వాదుల్‌ పిండిత దిశు లమరాహిత దండాధీశ్వరులు సములు దన్నుం గొలువ\న్‌.	443
క.	చూపుల గగనము మ్రింగు నేపున దివి భువియు నావ లీవల సేయ\న్‌ రూపించుచు దనుజేంద్రుఁడు ప్రాపించెను దివిజ నగర పథము నరేంద్రా!	444
వ.	ఇట్లు బలవంతుండగు బలి, సురేంద్రుని సాధింప సమకట్టి, దండగమనంబు సేసి నిడుద పయనంబులం జని చని.	445
మ.	కనియె\న్‌ బుణ్యజనౌకము\న్‌ విగతరోగ స్వప్న పీడాన్నఖా దన సంశోకముఁ బుష్ప పల్లవ ఫలోద్దామ ద్రుమానీకమున్‌ స్వనితోద్ధూత పతాకము\న్‌ బ్రవిచర ద్వైమానికానీకము\న్‌ ఘన గంగా సలిలైకము\న్‌ మఘవయుక్త శ్రీకము\న్‌ నాకము\న్‌.	446
వ.	కని, రక్కసులఱేఁడు వెక్కసంబై చాల్పుగల వేల్పులనెలవు దరియంజొచ్చి, చెచ్చెర ముందటకుం జని చని, ముందట నెడపడక మొన మొగ్గ యిగురు చిగురు తలిరాకు జొంపంబు నన మొగుడుమొగ్గ యరవిరి నెఱవిరి గుత్తి పిందె పూఁప దోరగాయ పండు గెలలతండంబుల వ్రేఁగు లాఁగలేక, మూఁగి వీఁగి వ్రేఁకలగు మ్రాఁకుల ప్రోకలకుఁ బేటలగు పెందోఁటలును, తోఁటల గాటంబులై నివ్వటిల్లు మవ్వంపుఁ గ్రొవ్విరులకుఁ గవలు వివ్వక కసిమసలు గలిగి, ముసరి కొసరి పూని పాదుకొని తేనియ లాని, విసరు గలిగి, మసరు గవిసి, క్రొవ్వి, రిమ్మకొని, జుమ్ము జుమ్మంచు జంజాటించు తేఁటిదాటులును, దాఁటు వడక నాటుకొని, కూడి, జోడు వీడక, క్రొమ్మావుల కమ్మని కొమ్మల నిమ్ముల ముసరి, పసిమిగల కిసలయంబులు పొసఁగంగ మెసఁగి, కిసరువడక కసరుచెడి, బిట్టు రట్టడితనంబుల మించి కరాళించు కోయిలల మొత్తంబును, మొత్తంబులై చిత్తంబులు మత్తంబులుగఁ దత్తఱంబునం దీయని పండ్లకు గదియంబడి, కయ్యంబు సేసి, యేస రేగి, బేసంబులు గాసంబులు గొని, వాసికెక్కి, పలుబాసలాడు బహు ప్రకారంబులగు కీరంబులును, గీరంబులకు నలిగడచి, మింటనంట నెగసి, పెట్టలం బట్టి, చీరి, యిట్టట్టు చనక నెట్టుకొని, నెలవుల వ్రాలుచు, నింపుగల రవములం గలుగు కలరవంబులును, కలరవంబు లలరం, దొలంకుల కొలంకుల కెలంకులఁ గడంకలం బ్రియల నిడుకొని, క్రమ్మి, దొమ్మిచేసి, యెలదమ్మి తూఁడుల వాఁడు లగు చంచువులం జించి, మెక్కి, చొక్కి, రిక్కల మిక్కిలి కలకలపడుచు నలబలంబులు సేయు హంసంబులును, హంసరుచి జనిత వికసనముల వికవిక నగుచుం బస గలిగి, మిసమిస మెఱయు పసిఁడి కెందమ్ము లిందిరా మందిరంబుల చందంబు లగు కొలంకులును, గొలంకుల కరణిఁ దడసి, వడవడ వడంకుచు, నల్లిబిల్లులు గొని, సాఁగిన తీఁగెయిండ్ల గండ్ల యీఱములం దోరములు సెడి, పలువిరుల కమ్మవలపుల వ్రేఁగునం దూరలేక యీడిగలంబడు గాడ్పులును, గాడ్పులవలన నెగసి, గగనమున విరిసి, పలువన్నెలం జెన్నగు మేలుకట్టు పుట్టంబుల తెఱంగుల దట్టంబులైన కుసుమపరాగంబులును, బరాగంబుల సరాగంబు లగు వాగుల వంతల చెంతల గఱికజొంపంబుల లంపులు దిని, మంపులు గొని, గుంపులుగొని, నెమర్లు వెట్టుచు నొదువు గల పొదువులు గదల, వాడల జాడలం బరుగులిడు దూడల క్రీడల వేడుకలం గూడుకొని, యిళ్ళవాకిళ్ళకుంజేరి, పౌరుల కోరికల కనుసారిక లగుచు, నమృతంబు గురియు కామధేనువులును, గామధేనువులకు నిలువనీడ లగుచు, నడిగిన జనములకు ధనములు ఘనముగఁ బుడుకు కల్ప తరువులును, గల్పతరువుల పల్లవమంజరులఁ గుంజరులకు విఱిచి యిచ్చుచు, మచ్చికల కలిమిని మెచ్చుచు గృతక గిరుల చఱుల నడరు పడఁతుల నడలకు గురువులగు మత్తేభంబులును, నిభంబుల సరస నొరసికొని, వరుసఁ బరుసఁ దనము లెడలి సుకరములగు మకరతోరణ స్తంభంబులును, దోరణస్తంభంబుల చేరువ నిలిచి, చెఱకు విలుతుం దొర వెఱికినం బెడిదములగు నవకంపు మెఱుఁగు జిగురు టడిదముల తెఱంగున నిలుకడ సంపదలు గలుగు శంపల సొంపునం, గర చరణాది శాఖలం గల చంద్రరేఖల పోఁడిమిని, వాహిని గల మోహినీవిద్యల గ్రద్దన, చూపులం దీపు లొదవించుచు, మర్మకర్మంబుల యశంబుల వశంబు గలిగి, యనూనంబు లగు విమానంబు లెక్కి, చక్కవచ్చిన సచ్చరిత్రులకుం జెచ్చెర నెదురు సని, తూకొని, తోకొనిపోవు రంభాది కుంభికుంభ కుచల కలకలంబులును, గలహంస కారండవ కోక సారస బృందసుందర సుందరియు, నిందీవరారవిందనందదిందిందిరయు, నభంగయు, సభంగయు నగు గంగ నింగికిం బొంగి, మిగుల దిగులవడఁ బొగడ్తల కెక్కిన యగడ్తలును, నగడ్తల మిన్నేటి తేటనీట నీటు లీను పాటి సూటి చల్లులాటల మేటి కూటువలు గొనుచు నేచిన ఖేచరకన్యకా వారంబులును, వారవనితానుపూజిత దేహళీ పాటవంబులగు గోపుర కనక కవాటంబులును, గవాటవేదికా ఘటిత మణిగణ కిరణోదారంబులగు నింద్రనీల స్తంభ గంభీరతలును, గంభీర విమలకమలరాగ పాలికా మాలికావారంబు లగు చతుర్ద్వారంబులును, ద్వారదేశంబుల సావళ్ళం గావళ్ళుండి, ప్రొద్దులుపోక, రక్కసులవేల్పులు కయ్యంబుల నెయ్యంబులు సెప్పికొనుచున్న యస్త్ర శస్త్ర ధారులును, శూరులునైన మహా ద్వారపాలక వీరులును, వీరరసజలధి వేలాకారంబులయి, శుద్ధ స్ఫటిక బద్ధ మహోత్తాలంబులగు సోపాన సుకుమారంబులును, సుకుమార మహారజత ప్రదీపంబులగు వప్రంబులును, వప్రోపరి వజ్రకుడ్య శిరోభాగ చంద్రకాంత కాంత తరుణ హిమకర కిరణ ముఖరంబులగు సాలశిఖరంబులును, శిఖరస్తోమ ధామ నికృత్త తారకంబులును, దార తారమణి శిలాకార కఠోరంబు లగుచు, మిగుల గరిత యగు నగరిసిరి పెరిమ గల మగల మొగములు పొడగన, నిలుకడలకు నలువ నడిగికొని పడసిన పసిఁడితెర వలల వడువున బెడంగునం దోరంబులగు ప్రాకారంబులును, బ్రాకార కాంచనాంచిత యుద్ధసన్నద్ధ మహాఖర్వ గంధర్వవాహినీ పాలకంబులగు మరకతాట్టాలకంబులును, నట్టాలకోత్తుంగ వజ్రమయ స్తంభోదంచనంబులును, బరభట ప్రాణవంచనంబులును, సముదంచనంబులు నగు దంచనంబుల తుదలు రథంబుల యిరుసు లొరసికొనం గోట యీవలావల కావలిదివియల కరణి రుచిరము లగుచున్న దినకర హిమకర మండలంబులును, హిమకర మండలంబు నిద్దంపు టద్దంబని మూఁగి, తొంగిచూచుచు, నళికఫలకములఁ గులకములు గొను నలకములం దఱిమి, తిలకములం దెఱఁగు పఱచుకొని, సమయముల వెనుక నొదిగి, కదిసి, ముకురమునం బ్రతిఫలితులైన పతు లితరసతుల రతుల కనుమతులని, కలఁగి, తలఁగి చని, కాంతులకు సొలయు ముగుదలకు నేకాంతంబులై, గగనసముచ్ఛేదనంబులైన రాజ సౌధంబులును, సౌధంబుల సిరుల ముత్తియపు సరులతోడి నిబ్బరపు గుబ్బచన్నుల చెన్నులం బ్రక్కలం జుక్కల పదుపులుండ, మండిత సౌధశిఖరంబులకు శృంగారంబులైన భృంగారంబులును, భృంగారశయన జాలక డోలికా నిశ్శ్రేణికాది విశేషరమ్యంబులైన హర్మ్యంబులును, హర్మ్య కనకగవాక్ష రంధ్ర నిర్గత కర్పూర కుంకుమాగరు ధూప ధూమంబులును, ధూమంబులు జీమూత స్తోమంబులని ప్రేమంబున గొబ్బున గిబ్బటు పబ్బంబు లబ్బెనని, పురులుగొని, పురులు వన్నియల సిరులుగొనం గుటవిటపములం దటవట నటింపుచుఁ బలుకులు విరిసి, కికురువొడుచుచు, వలఱేని మఱుఁగుచదువుల టీకలనం, గేకలిడు నెమళ్ళును, నెమళ్ళ పురుల నారలు నారులగు విండ్ల నినదములను తలంపులఁ దోఁకలు వడసి, వీఁకలు మెఱసి, మూఁకలు గొని, దివి కెగిరి, రవికిం గవిసిన రాహువు క్రియం, దివిఁ దడఁబడు పడగలును, పడగలును గొడుగులును దమకు నాలంబులకు నడియాలంబులుగఁ దోరంబులైన సారంబుల బీరంబులు మెఱసి, బెబ్బులుల గ్రబ్బునం గరుల సిరుల, సింగంబుల భంగంబుల, శరభంబుల రభసంబుల, ధూమకేతువుల రీతుల వైరికిం జీరికిం గొనక, శంకలుడిగి, ఱంకెలిడుచు, లంకెలై లెక్కకు మిక్కిలగుచు, రక్కసుల చక్కటి యెక్కటి కయ్యముల దయ్యము లెఱుంగం దిరుగు వీరభటుల కదంబంబులును, గదంబ కరవాల శూలాదుల మెఱుంగులు మెఱుపుల తెఱంగుల దిశల చెఱంగులం దుఱంగలింప, నేమి నినదంబులు తుఱుములగు నుఱుములుగ, నడమొగుళ్ళ పెల్లునం, బ్రవర్షిత రథిక మనోరథంబులగు రథంబుల గములును, గములుగొని, గమనవేగముల వలన హరిహరుల నగి, గాలిం జాలింబడ గేలికొని, ఘనంబులగు మనంబులం దెగడి, నెగడు సురంగంబులగు తురంగంబులును, రంగదుత్తుంగ విశద మద కల కరి కటతట జనిత మదసలిల కణగణ విగణిత దశ శతనయన భుజ సరళ మిళిత లలిత నిఖిల దిగధిపతి శుభకర కర కనక కటక ఘటిత మణిసముదయ సముదిత రేణువర్గ దుర్గమంబులైన నిర్వక్ర మార్గంబులును, మార్గ స్థలోపరి గతాగత శతాయుతానేక గణనాతీత రోహణాచల తట విరాజమానంబులగు విమానంబులును, విమాన విహరమాణ సుందర సుందరీ సందోహ సంపాదిత భూరి భేరీ వీణా పణవ మృదంగ కాహళ శంఖాది వాదనానూన గాన సాహిత్య నృత్య విశేషంబులును, విశేష రత్నసంఘటిత శృంగార శృంగాటక వాటికాగేహ దేహళీప్రదీపంబులును, దీపాయమాన మానిత సభామంటప ఖచిత రుచిర చింతారత్నంబులునుం గలిగి, రత్నాకరంబునుం బోలె ననిమిష కౌశిక వాహినీ విశ్రుతంబై, శ్రుతివాక్యంబునుం బోలె నకల్మష సువర్ణ ప్రభూతంబై, భూతపతి కంఠంబునుం బోలె భోగిరాజకాంతంబై, కాంతాకుచంబునుం బోలె సువృత్తంబై, వృత్తజాలంబునుం బోలె సదా గురులఘు నియమాభిరామంబై, రామచంద్రుని తేజంబునుం బోలె ఖరదూషణాది దోషాచరానుపలబ్ధంబై, లబ్ధవర్ణ చరిత్రంబునుం బోలె విమలాంతరంగ ద్యోతమానంబై, మానధనుని నడవడియునుం బోలె సన్మార్గభాతి సుందరంబై, సుందరో ద్యానంబునుం బోలె రంభాంచితాశోక పున్నాగంబై, పున్నాగంబునుం బోలె సురభి సుమనోవిశేషంబై, శేషాహి మస్తకంబునుం బోలె నున్నత క్షమావిశారదంబై, శారదసముదయంబునుం బోలె ధవళజీమూత ప్రకాశితంబై, సితేతరాజినదానంబునుం బోలె సరస తిలోత్తమంబై, యుత్తమ పురుష వచనంబునుం బోలె ననేక సుధారస ప్రవర్షంబై, వర్షాదియునుం బోలె నుల్లసదింద్ర గోపంబై, గోపతి మూఁపురంబునుం బోలె విచక్షురార్యాలంకృతంబై, కృతార్థంబైన యమరావతి నగరంబు చేరం జని, కోటచుట్టునుం బట్టు గలుగ బలంబును జలంబుల విడియించి, పొంచి, మార్గంబు లెల్ల నరికట్టుకొని, యేమఱక యుండె. అంత.	447
క.	మాయరు నగవులకును గను మూయరు కాలంబుకతన ముదియరు ఖలులం డాయరు పుణ్యజనంబులఁ బాయరు సురరాజు వీటి ప్రమదాజనముల్‌.	448
వ.	అప్పుడు.	449
క.	దుర్భర దానవశంఖా విర్భూత ధ్వనులు నిండి విబుధేంద్ర వధూ గర్భములు పగిలి లోపలి యర్భకతతు లావు రనుచు నాక్రోశించె\న్‌.	450
వ.	అంత.	451
సీ.	బలి వచ్చి విడియుట బలభేది వీక్షించి గట్టిగాఁ గోటకుఁ గాపువెట్టి దేవవీరులుఁ దాను దేవతామంత్రిని రప్పించి సురవైరిరాకఁ జెప్పి ప్రళయానలుని భంగి భాసిల్లుచున్నాఁడు ఘోరరాక్షసులను గూడినాఁడు మన కోడి చని నేఁడు మరల వీఁడేతెంచె నేతపంబున వీని కింత వచ్చె
ఆ.	నీ దురాత్మకునకు నెవ్వఁడు తోడయ్యె నింక వీని గెల్వ నేది త్రోవ యేమి చేయువార మెక్కడి మగఁటిమి యెదురు మోహరింప నెవ్వఁ డోపు.	452
క.	మ్రింగెడు నాకాశంబును బొంగెడు నమరాద్రికంటెఁ బొడవై వీఁడు\న్‌ మ్రింగెడు కాలాంతకు క్రియ భంగించును మరలఁబడ్డఁ బంకజగర్భు\న్‌.	453
క.	ఈరాదు రాజ్య మెల్లను బోరాదు రణంబు సేయఁ బోయితి మేని\న్‌ రారాదు దనుజుచేతను జారా దిటమీఁద నేమి జాడ మహాత్మా!	454
వ.	అనిన సురరాజునకు నాచార్యుండిట్లనియె.	455
సీ.	వినవయ్య! దేవేంద్ర! వీనికి సంపద బ్రహ్మవాదులు భృగుప్రవరు లర్థి నిచ్చిరి రాక్షసు నెదురింప వారింప హరి యీశ్వరుఁడు దక్క నన్యజనులు నీవును నీ సముల్‌ నీకంటె నధికులుఁ జాలరు రాజ్యంబు సాలు నీకు విడిచిపోవుట నీతి విబుధనివాసంబు విమతులు నలఁగెడు వేళ సూచి
తే.	మరలి మఱునాఁడు వచ్చుట మా మతంబు విప్రబలమున వీనికి వృద్ధివచ్చె వారిఁ గైకొన కిటమీఁద వాఁడి చెడును దలఁగుమందాఁక రిపు పేరు తడవవలదు.	456
క.	పరు గెలువవలయు నొండెను సరి పోరఁగవలయు నొండెఁ జావలె నొండె\న్‌ సరి గెలుపు మృతియు దొరకమి సరసంబుగ మున్నె తొలఁగి చనవలె నొండె\న్‌.	457
వ.	అనినఁ గార్యకాల నిదర్శి యగు బృహస్పతి వచనంబులు విని, కామరూపులై దివిజులు త్రివిష్టపంబు\న్‌ విడిచి, తమతమ పొందుపట్లకుం జనిరి. బలియునుం బ్రతిభట వివర్జిత యగు దేవధాని నధిష్ఠించి, జగత్త్రయంబునుం దనవశంబు చేసికొని, విశ్వవిజయుండై, పెద్దకాలంబు రాజ్యంబు సేయుచుండె. శిష్యవత్సలులగు భృగ్వాదు లతనిచేత శతాశ్వమేధంబులు సేయించిరి. తత్కాలంబున.	458
శా.	అర్థుల్‌ వేఁడరు దాతలుం జెడరు సర్వారంభముల్‌ పండుఁ బ్ర త్యర్థుల్‌ లేరు మహోత్సవంబులను దేవాగారముల్‌ వొల్చుఁ బూ ర్ణార్థుల్‌ విప్రులు వర్షముల్‌ గురియఁ గాలార్హంబులై ధాత్రికి\న్‌ సార్థంబయ్యె వసుంధరాత్వ మసురేంద్రాధీశు రాజ్యంబున\న్‌.	459
వ.	అంత.	460

సీ.	తన తనూజులప్రోలు దనుజులు గొనుటయు వేల్పు లెల్లను డాఁగ వెడలుటయును భావించి సురమాత పరితాపమును బొంది వగ ననాథాకృతి వనరుచుండ నాయమ్మ పెనిమిటి యగు కశ్యపబ్రహ్మ, మఱియొకనాఁడు సమాధి మాని తన కుటుంబిని యున్న ధామంబునకు నేఁగి నాతిచే విహితార్చనములు వడసి
ఆ.	వంది వ్రాలి కుంది వాడిన యిల్లాలి వదనవారిజంబు వడువుఁ జూచి చేరఁ దిగిచి మగువ చుబుకంబు పుణుకుచు వారిజాక్షి యేల వగచె దనుచు.	461
వ.	అమ్మహాత్ముండిట్లనియె.	462
మ.	తెఱవా! విప్రులు పూర్ణులే జరుగునే దేవార్చనాచారముల్‌ తఱిలో వెలుతురే గృహస్థులు సుతుల్‌ ధర్మానుసంధానులే నెఱి నభ్యాగతకోటి కన్నమిడుదే నీరంబునుం బోయుదే మఱ లే కర్థుల దాసుల\న్‌ సుజనుల\న్‌ మన్నింపుదే పైదలీ!	463
ఆ.	అన్నమైనఁ దోయమైన ద్రవ్యంబైన శాకమైనఁ దనకుఁ జరుగుకొలఁది నతిథిజనుల కడ్డ మాడక యిడరేని లేమ! వారు కలిగి లేనివారు.	464
వ.	మఱియును.	465
ఆ.	నెలతఁ విష్ణునకును నిఖిల దేవాత్మున కాననంబు శిఖియు నవనిసురులు వారు దనియఁ దనియు వనజాతలోచనుఁ డతఁడు దనియ జగములన్ని దనియు.	466
క.	బిడ్డలు వెఱతురె? నీ కొఱ గొడ్డెంబులు సేయ కెల్లకోడండ్రును మా రొడ్డారింపక నడతురె యెడ్డము గాకున్నదే మృగేక్షణ యింట\న్‌.	467
వ.	అని పలికినం బతికి సతి యిట్లనియె.	468
ఉ.	ప్రేమ యొకింత లేక దితిబిడ్డలు బిడ్డలబిడ్డలు\న్‌ మహా భీమ బలాఢ్యులై తనదు బిడ్డల నందఱిఁ దోలి సాహసా క్రామిత వైరులయ్యు నమరావతి నేలుచు నున్నవారు నీ కేమని విన్నవింతు హృదయేశ్వర! మేలు దలంచి చూడవే.	469
క.	అక్కాచెల్లెండ్రయ్యును దక్కదు నాతోడి పోరు తానును దితియు\న్‌ రక్కసులు సురల మొత్తఁగ నక్కట వలదనుచు చూచు నౌ నౌ ననుచు\న్‌.	470
సీ.	ఎండకన్నెఱుఁగని యింద్రుని యిల్లాలు పలుపంచలను జాలిఁ బడియె నేఁడు త్రిభువన సామ్రాజ్య విభవంబు గోల్పోయి దేవేంద్రుఁ డడవులఁ దిరిగె నేఁడు కలిమి గారాపు బిడ్డలు జయంతాదులు శబరార్భకులవెంటఁ జనిరి నేఁడు నమరుల కాధారమౌ నమరావతి యసురుల కాటపట్టయ్యె నేఁడు
ఆ.	బలి జగముల నెల్ల బలియుచు నున్నాఁడు వాని గెలువరాదు వాసవునకు యాగభాగ మెల్ల నతఁ డాహరించెను ఖలుఁడు సురల కొక్కకడియు నీఁడు.	471
క.	ప్రజలకు నెల్లను సముఁడవు ప్రజలను గడుపారఁ గన్న బ్రహ్మవు నీవుం బ్రజలందు దుష్టమతులను నిజముగ శిక్షింపవలదె నీవు మహాత్మా!	472
మ.	సురల\న్‌ సభ్యుల నార్తుల\న్‌ విరథుల\న్‌ శోకంబు వారించి ని ర్జరధాని న్నిలుపంగ రాత్రిచరుల\న్‌ శాసింప సత్కార్య మే వెర వేరీతి ఘటించు నట్టి క్రమము\న్‌ వేవేగఁ జింతింపవే కరుణాలోక సుధాఝరిం దనుపవే కల్యాణ సంధాయకా!	473
వ.	అనిన మనోవల్లభ పలుకులాకర్ణించి, ముహూర్త మాత్రంబు చింతించి, విజ్ఞాన దృష్టి నవలంబించి, భావికాల కార్యంబు విచారించి, కశ్యపబ్రహ్మ యిట్లనియె.	474
మ.	జనకుం డెవ్వఁడు జాతుఁ డెవ్వఁడు జనస్థానంబు లెచ్చోటు సం జననం బెయ్యది మేను లేకొలఁది సంసారంబు లే రూపముల్‌ వినుమా యంతయు విష్ణుమాయ దలఁప\న్‌ వేఱేమియు\న్‌ లేదు మో హ నిబంధంబు నిధాన మింతటికి జాయా! విన్నఁ బోనేటికి\న్‌.	475
వ.	అగు నైననుం గాలోచితకార్యంబు సెప్పెద.	476
మ.	భగవంతుం బరము\న్‌ జనార్దనుఁ గృపాపారీణు సర్వాత్మకు\న్‌ జగదీశు\న్‌ హరి సేవసేయు మతఁడు\న్‌ సంతుష్టినిం బొంది నీ కగు నిష్టార్థము లెల్ల నిచ్చు నిఖిలార్థావాప్తి చేకూరెడి\న్‌ భగవత్సేవలఁ బొందరాదె బహు సౌభాగ్యంబులుం బ్రేయసీ!	477
వ.	అనిన గృహస్థునకు గృహిణి యిట్లనియె.	478
క.	నారాయణుఁ బరమేశ్వరు నేరీతిఁ దలంతు మంత్ర మెయ్యది విహితా చారంబు లేప్రకారము లారాధనకాల మెద్ది యానతి యీవే.	479
వ.	అనినం గశ్యపప్రజాపతి సతికిఁ బయోభక్షణంబను వ్రతం బుపదేశించి, తత్కాలంబును, దన్మంత్రంబును, దద్విధానంబును, దదుపవాస దాన భోజన ప్రకారంబులు నెఱింగించెను.	480

వ.	అదితియును, ఫాల్గుణమాసంబున శుక్లపక్షంబునఁ ప్రథమదివసంబునం దొరఁకొని పండ్రెండు దినంబులు హరిసమర్పణంబుగా వ్రతంబుసేసి, వ్రతాంతంబున నియతయై యున్న యెడఁ, జతుర్బాహుండును, బీతవాసుండును, శంఖ చక్ర గదాధరుండునునై, నేత్రంబుల కగోచరుండైన నారాయణదేవుండు ప్రత్యక్షంబైన గనుంగొని.	480
క.	కన్నుల సంతోషాశ్రులు చన్నులపైఁ బఱువఁ బులకజాలము లెసఁగ\న్‌ సన్నతులును సన్నుతులును నున్నతరుచిఁ జేసి నిటల యుక్తాంజలియై.	481
క.	చూపుల శ్రీపతి రూపము నాపోవక త్రావి త్రావి హర్షోద్ధతయై వాపుచ్చి మందమధురా లాపంబులఁ బొగడె నదితి లక్ష్మీనాథు\న్‌.	482
సీ.	యజ్ఞేశ! విశ్వంభరాచ్యుత! శ్రవణమంగళ నామధేయ! లోకస్వరూప! యాపన్న భక్తజనార్తి విఖండనా! దీనలోకాధార! తీర్థపాద! విశ్వోద్భవస్థితివిలయ కారణభూత! సంతతానంద శశ్వద్విలాస! యాయువు దేహంబు ననుపమ లక్ష్మియు వసుధయు దివముఁ ద్రివర్గములును
తే.	వైదిక జ్ఞానయుక్తియు వైరిజయము నిన్నుఁ గొలువని నరులకు నెఱయఁ గలదె వినుతమందార! గుణహార! వేదసార! ప్రణుతవత్సల! పద్మాక్ష! పరమపురుష!	483
ఆ.	అసురవరులు సురల నదరించి బెదరించి నాక మేలుచున్న నాఁటనుండి కన్నకడుపు గాన కంటఁ గూరుకు రాదు గడుపుపొక్కు మాన్పి కావవయ్య.	484
వ.	అనిన విని, దరహసితవదనుండయి, యాశ్రిత కామధేనువైన యప్పరమేశ్వరుండిట్లనియె.	485
శా.	నీ కోడండ్రును నీ కుమారవరులు\న్‌ నీ నాథుఁడు\న్‌ నీవు సం శ్లోకింప\న్‌ సతులు\న్‌ బతుల్‌ మిగుల సమ్మోదింప రాత్రించరుల్‌ శోకింప\న్‌ భవదీయ గర్భమునఁ దేజోమూర్తి జన్మించెద\న్‌ నాకు\న్‌ వేడుక పుట్టు నీ సుతుఁడనై నర్తించి వర్తింపఁగా\న్‌.	486
మ.	బలిమి\న్‌ దైత్యులఁ జంపరాదు వినయోపాయంబులం గాని సం చలనం బొందకు నేను నీ నియతికి\న్‌ సద్భక్తికి\న్‌ మెచ్చితి\న్‌ బలివిద్వేషియు నా నిలింపగణము\న్‌ బౌలోమియు\న్‌ మెచ్చ దై త్యులరాజ్యంబు హరింతు నింద్రునికి నిత్తు\న్‌ దుఃఖ మింకేటికి\న్‌.	487
క.	నీ రమణుని సేవింపుము నా రూపము మానసించి నలి నీ గర్భా గారంబు వచ్చి చొచ్చెద గారమునఁ బెంపవమ్మ కరుణ\న్‌ నన్ను\న్‌.	488
క.	ఏలింతు దివము సురలను బాలింతు మహేంద్రయువతి భాగ్యశ్రీల\న్‌ దూలింతు దానవుల ని ర్మూలింతు రిపు ప్రియాంగముల భూషణముల్‌.	489
వ.	అని యిట్లు భక్తజన పరతంత్రుండగు పురాణపురుషుండానతిచ్చి, తిరోహితుండయ్యె. అయ్యదితియుఁ, గృతకృత్యయై సంతోషంబునఁ దన మనోవల్లభుండగు కశ్యపు నాశ్రయించి, సేవింపుచుండె. అంత నొక్కదినంబున.	490
ఆ.	ఘన సమాధినుండి కశ్యపుఁ డచ్యుతు నంశ మాత్మ నొలయ నదితియందుఁ దనదు వీర్య మధికతరము సేర్చెను గాలి శిఖిని దారువందుఁ జేర్చినట్లు.	491
వ.	ఇట్లు గశ్యప చిరతర తపస్సంభృత వీర్యప్రతిష్ఠిత గర్భయై, సురలతల్లి యుల్లంబున నుల్లసిల్లుచుండె. అంత.	492
క.	చలచలనై పిదపిదనైఁ గలలంబై కరుడుగట్టి గళనాళముతోఁ దల యేర్పడి గర్భంబై నెల మసలం జీరచిక్కె నెలఁతకు నధిపా!	493
క.	నెలఁతకు చూలై నెల రె న్నెలలై మఱి మూఁడు నాల్గు నెలలై వరుస\న్‌ నెల లంతకంత కెక్కఁగ నెలలును డగ్గఱియె నసుర నిర్మూలతకు\న్‌.	494
క.	మహితతర మేఘమాలా పిహితాయుత చండభాను బింబప్రభతో విహితాంగంబులఁ గశ్యపు గృహిణీగర్భమున శిశువు గ్రీడించె నృపా!	495
క.	తనకడుపున నొకవెఱవున గొనకొని జగములను నిముడుకొనియెడి ముదుకం డనిమిషుల జనని కడుపునఁ దనుగతిఁ గడు నడఁగి మడఁగి తనరె\న్‌ బెడఁగై.	496
వ.	అంత నక్కాంతాతిలకంబు క్రమక్రమంబున.	497
మ.	నిలిపె\న్‌ ఱెప్పల బృందిమ\న్‌ విశదిమ\న్‌ నేత్రంబులం జూచుకం బుల నాకాళిమ మేఖల\న్‌ ద్రఢిమ నెమ్మోము\న్‌ సుధాపాండిమ\న్‌ బలిమిం జన్నుల శ్రోణిపాళి గరిమ\న్‌ మధ్యంబున\న్‌ బృంహిమ\న్‌ లలితాత్మ\న్‌ లఘిమ\న్‌ మహామహిమ మేన\న్‌ గర్భదుర్వారయై.	498
క.	పెట్టుదురు నెదుట భూతిని బొట్టిడుదురు మేనఁ బట్టుఁబుట్టపు దోయి\న్‌ బెట్టుదురు వేల్పుటమ్మకుఁ గట్టుదురును రక్ష పడఁతిగర్భంబునకు\న్‌.	499
వ.	ఇవ్విధంబున.	500
తే.	విశ్వగర్భుఁడు తన గర్భవివరమందుఁ బూఁటపూఁటకుఁ బూర్ణుఁడై పొటకరింప వ్రేఁకఁ జూలాలితనమున వేల్పు పెద్ద పొలఁతి కంతట నీళ్ళాడుప్రొద్దు లయ్యె.	501
వ.	తదనంతరంబునం జతురాననుం డరుగుదెంచి, యదితి గర్భపరిభ్రమ విభ్రముండగు నప్పరమేశ్వరు నుద్దేశించి యిట్లని స్తుతియించె.	502
సీ.	త్రిభువనమయరూప! దేవ! త్రివిక్రమ! పృథులాత్మ! శిపివిష్ట! పృశ్నిగర్భ! ప్రీతత్రినాభ! త్రిపృష్ఠ జగంబుల కాద్యంత మధ్యంబు లరయ నీవ జంగమ స్థావర జననాది హేతువు నీవ కాలంబవై నిఖిల మాత్మ లోపల ధరియింతు లోని జంతుల నెల్ల స్తోతంబు లోఁగొను సుందరతను
తే.	బ్రహ్మలకు నెల్ల సంభవభవన మీవ దినమునకుఁ బాసి దుర్దశ దిక్కులేక శోకవార్ధి మునింగిన సురల కెల్లఁ దేల నాధార మగుచున్న తెప్ప వీవ.	503
క.	విచ్చేయు మదితిగర్భము చెచ్చెర వెలువడు మహాత్మ చిరకాలంబు\న్‌ విచ్చలవిడి లే కమరులు ముచ్చటపడి యున్నవారు ముద మందింప\న్‌.	504
వ.	అని యిట్లు కమలసంభవుండు వినుతి సేయ నయ్యవసరంబున.	505

వామనమూర్త్యావిర్భావము
మ.	రవి మధ్యాహ్నమునం జరింప గ్రహ తారాబద్ధ చంద్రస్థితి\న్‌ శ్రవణ ద్వాదశినాఁడు శ్రోణ నభిజిత్సంజ్ఞాత లగ్నంబున\న్‌ భువనాధీశుఁడు పుట్టె వామనగతిం బుణ్య వ్రతోపేతకు\న్‌ దివిజాధీశ్వరు మాతకుం బరమ పాతివ్రత్య విఖ్యాతకు\న్‌.	506
వ.	మఱియు నద్దేవుండు, శంఖ చక్ర గదా కమలకలిత చతుర్భుజుండును, బిశంగవర్ణ వస్త్రుండును, మకర కుండల మండిత గండభాగుండును, శ్రీవత్సవక్షుండును, నిరంతర శ్రీవిరాజిత రోలంబ కదంబ బింబిత వనమాలికా పరిష్కృతుండును, గనక కంకణ కాంచీవలయాంగద నూపురాలంకృతుండును, గమనీయ కంఠ కౌస్తుభాభరణుండును, నిఖిలజన మనోహరుండునునై యవతరించిన సమయంబున.	507
శా.	చింతం బాసిరి యక్ష తార్క్ష్య సుమన స్సిద్ధోరగాధీశ్వరుల్‌ సంతోషించిరి సాధ్య చారణ మునీశ బ్రహ్మ విద్యాధరుల్‌ గాంతిం జెందిరి భాను చంద్రములు రంగద్గీత వాద్యంబుల\న్‌ గంతుల్‌ వైచిరి మింటఁ గింపురుషులు\న్‌ గంధర్వులు\న్‌ గిన్నరుల్‌.	508
క.	దిక్కుల కావిరి విరిసె న్నెక్కువ నిర్మలత నొందె నేడు పయోధుల్‌ నిక్కమెయి నిలిచె ధరణియుఁ జుక్కల త్రోవయును విప్రజన సేవ్యములై.	509
క.	ముంపుకొని విరులవానల జొంపంబులు గురియ సురలు సుమనోమధువుల్‌ తుంపర లెగయఁ బరాగపు రొంపుల భూభాగ మతినిరూషిత మయ్యె\న్‌.	510
వ.	తదనంతరంబ.	511
ఆ.	ఈ మహానుభావుఁ డెట్లింతకాలంబు నుదరమందు నిలిచియుండె ననుచు నదితి వెఱఁగుపడియె నానంద జయశబ్ద ములను గశ్యపుండు మొగి నుతించె.	512
వ.	అంత నవ్విభుండు సాయుధ సాలంకారంబగు తన దివ్యరూపంబు నుజ్జగించి, రూపాంతరం బంగీకరించి, కపటవటుని చందంబున, నుపనయన వయస్కుండై, బాలకుండు తల్లిముందట సముచితాలాపంబు లాడుచుఁ గ్రీడించు సమయంబున, నదితియుం దనయ విలోకన పరిణామ పారవశ్యంబున.	513
ఆ.	నన్నుఁ గన్నతండ్రి! నాపాలి దైవమ! నా తపఃఫలంబ! నా కుమార! నాదు చిన్నివడుగ! నా కులదీపక! రాఁగదయ్య! భాగ్యరాశి వగుచు.	514
క.	అన్నా! రమ్మని డగ్గఱి చన్నుల పాలేఱువాఱ సంశ్లేషిణియై చిన్నారి మొగము నివురుచుఁ గన్నారం జూచెఁ గన్న కడుపై యుంట\న్‌.	515
క.	పురు డీ బోటికి నిందిర పురు డంబిక గాక యొరులు పురుడే యనుచు\న్‌ బురుటాలికి పది దినములు పురుడు ప్రవర్తించి రెలమిఁ బుణ్యపుగరితల్‌.	516
వ.	అంత నబ్బాలునకు సంతసంబున మహర్షులు కశ్యపప్రజాపతిం బురస్కరించుకొని సముచితోపనయన కర్మకలాపంబులు చేయించిరి. సవిత సావిత్రి నుపదేశించె. బృహస్పతి యజ్ఞోపవీతంబును, గశ్యపుండు ముంజియు, గౌపీనం బదితియు, ధరణి కృష్ణాజినంబును, దండంబు సోముండును, గగనాధిష్ఠానదేవత ఛత్రంబును, గమండలువు బ్రహ్మయు, సరస్వతి యక్షమాలికయు, సప్తర్షులు కుశపవిత్రంబులు నిచ్చిరి. మరియును.	517
క.	భిక్షాపాత్రిక నిచ్చెను యక్షేశుఁడు వామనునకు నక్షయ మనుచు\న్‌ సాక్షాత్కరించి పెట్టెను భిక్షునకు భవాని పూర్ణభిక్ష నరేంద్రా!	518