సుమతీ శతకం - 101

వీడెము చేయని నోరును
నాడియు మఱి లేదటంచు నాడెడి నోరున్
బాడంగరాని నోరును
బూడిద కిరువైన పాడు,బొందర,సుమతీ.
భావం:-
తాంబూలము వేసికొనినట్టియు,చెప్పిన మాటనే మరలా,లేదని పల్కునట్టియు,పాటపాడుట తెలియనట్టిదియు. అగునోరు, బూడిదమన్ను పోయునట్టి గుంటతో సమానము. 

సుమతీ శతకం - 100

వినదగు నెవ్వరు చెప్పిన
వివ్నినంతనె వేగపడక వివరింపఁదగున్
గని కల్ల నిజము దెలిసిన
మనుఁజుడెపో నీథిపరుడు మహిలో సుమతీ. 
భావం:-
ఎవ్వరు చెప్పిననూ వినవచ్చును.వినగానే తొందరపడక నిజమో-అబద్దమో వివరించి తెలిసికొనినవాడే న్యాయము తెలిసినవాడు. 

సుమతీ శతకం - 99

వరిపంటలేణి యూరును,
దొరయుండని యూరు,తోడు దొరకని తెరువున్,
ధరను బతిలేని గృహమును,
నరయంగా రుద్రభూమి యనదగు సుమతీ. 
భావం:-
వరిపంట లేని యూరును,అదికారియుండని గ్రామమును,తోడు దొరకని మార్గమును,యజమానుడులేని ఇల్లును వల్లకాడుతో సమానము. 

సుమతీ శతకం - 98

వఱదైన చేన్ము దున్నకు
కరువైనను బంధుజనులకేడ కేగకుమీ,
పరులకు మర్మము డెప్పకు,
పిఱిపికి దళవాయితనము బెట్టకు సుమతీ.
భావం:-
వరద వచ్చినచో పొలమున వ్యవసాయము చేయకుము కరువు వచ్చినచో చుట్టములకడ కరుగకుము,ఇతరులకు రహస్యము చెప్పకుము.భయము గలవాడికి సేనా నాయకత్వము నీయకుము.

సుమతీ శతకం - 97

లావుగల వానికంటెను
భావింపగ నీతిపరుడు బలవంతుండౌ
గ్రావంబంత గజంబును
మావటివాఁ డెక్కినట్లు మహిలో సుమతీ. 
భావం:-
 కొండ అంతటి ఏనుగును మావటివాడెక్కి లోబఱచు కొనునట్లే,లావుగలిగిన వాడికంటెను,నీతి గల్గినవాఁడు బలవంతుడగును.

సుమతీ శతకం - 96

రూపించి పలికి బొకకు,
ప్రాపగు చుట్టంబు కెగ్గు పలుకకు మదిలో
గోపించు రాజుఁ గొల్వకు
పాపపు దేశంబు సొరకు,పదిలము సుమతీ. 
భావం:-
 రూఢి చేసి మాట్లాడినతరువాత అబద్దమాడకుము.సహాయముగా నుండు బంధువులకు కీడు చేయకుము.కోపించే రాజును సేవింపకుము.పాపాత్ములుండెడి దేశమునకు వెళ్ళకుము.

సుమతీ శతకం - 95

'రా,పొ'మ్మని పిలువని యా
భూపాలునిఁగొల్వ భుక్తిముక్తులు గలవే?
దీపంబులేని యింటనుఁ
జే పుణికి ళ్ళాడినట్లు సిద్దము సుమతీ.
భావం:-
దీపము లేని ఇంటిలో చేతులతో యెంత తడుములాడిననూ పట్టు దొరకని యట్లే'రమ్ము పొమ్ము'అని యాదరింపని రాజును సేవించుట వలన భుక్తిముక్తులు గల్గవు. 

సుమతీ శతకం - 94

మేలెంచని మాలిన్యుని,
మాలను,నగసాలెవాని,మంగలిహితుగా
నేలిన నరపతి రాజ్యము
నేల గలసిపోవుగాని నెగడుదు సుమతీ. 
భావం:-
ఉపకారము తలపోయని పాపాత్ముని, మాలను,కంసాలిని,మంగలిని-వీరలను స్నేహితులుగా జేసుకొన్న రాజుయొక్క రాజ్యము నశించునేగాని వృద్ది పొందదు. 

సుమతీ శతకం - 93

మది నొకని వలచియుండగ,
మదిచెడి యొక కౄరత్రుగన్
బొది జిలుక పిల్లి పట్టిన
జదువునె యా పంజరమున జగతిని సుమతీ.
భావం:-
పిల్లిని పంజరములో పెట్టిన,పంజరము మధ్యనున్న చిలుక మాట్లాడునా?అట్లే మనసునందొకని ప్రేమించిన స్త్రీ మరియొక విటుడెంత బ్రతిమాలినను ప్రేమించదు.

సుమతీ శతకం - 92

మానధను డాత్మదృతి చెడి
హీనుండగువాని నాశ్రయించుట యెల్లన్
మానెఁడు జలముల లోపల
నేనుగు మెయిదాచినట్టు లెరుగుము సుమతీ.
భావం:-
అభిమానవంతుడు 
ధైర్యమును తొలగి నీచుని సేవించుట, కొంచెము నీళ్ళలో ఏనుగు శరీరమును దాచ్కొను విధముగా నుండును.

Today's eenadu paperVizag rural 21-12-2013

శ్రీ మేథా దక్షిణామూర్తి జ్యోతిష నిలయం

like my fb page :https://www.facebook.com/SRIMEDHADAKSHINAMURTYJYOTISHANILAYAM?ref=hl

సుమతీ శతకం - 91

మాటకుఁ బ్రాణము సత్యము,
కోటకుఁ బ్రాణంబు సుభట కోటి ధరిత్రిన్
బోటికిఁ బ్రాణము మానము,
చీటికిఁ బ్రాణంబు వ్రాలు సిద్దము సుమతీ.
భావం:-
మాటకు సత్యమును,కోటకు మంచి భటుల సమూహమును,స్త్రీకి శీలమును,ఉత్తరమునకు చేవ్రాలు(సంతకము)ను ప్రాణములై యున్నవి.

సుమతీ శతకం - 90

మంత్రిగలవాని రాజ్యము
తంత్రము సెడకుండ నిలుచుఁదరుచుగ దరలో
మంత్రివిహీనుని రాజ్యము
జంత్రపు గీ లూడినట్లుజరుగదు సుమతీ. 
 భావం:-
మంత్రి యున్న రాజుయొక్క రాజ్యము,కట్టుబాటు చెడిపోకుండా జరుగును.మంత్రిలేని రాజుయొక్క రాజ్యము కీలూడిన యంత్రము వలె నడవదు. 

సుమతీ శతకం - 89

మండలపతి సముఖంబున
మెండైన ప్ర్దానిలేక మెలగుట యెల్లన్
గొండంత మదపుటేనుఁగు
తొండము లేకుండినట్లు తోచుట సుమతీ.
భావం:-
కొండంత ఏనుగునఁకు తొండము లేనిచో ఎట్లు నిరర్దకమో,అట్లే రాజుయొక్క సముఖమున సమర్దత గల మంత్రి లేనిచో రాజ్యము నిరర్ధకము

సుమతీ శతకం - 88

బలవంతుఁడ నాకేమని
బలవురతో నిగ్రహించి పలుకుట మేలా?
బలవంతమైన సర్పము
చలిచీమల చేతఁజిక్కిచావదె సుమతీ.
భావం:-
బలము కలిగిన పాము ఐనప్పటికినీ చలిచీమలచేత పట్టుబడి చచ్చును.అట్లే తాను బలవంతుడనేగదా అని అనేకులతో విరోధపడెనని తనకే కీడు వచ్చును.

సుమతీ శతకం - 87

బంగారు కుదువఁ బెట్టకు
సంగరమునఁ బాఱి పోకు,సరసుడవై తే
సంగడి వెచ్చము లాడకు,
వెంగలితఓఁ జెలిమివలదు వినరా సుమతీ.
భావం:-
బంగారము తాకట్టు పెట్టకుము, యుద్దమునందుపాఱిపోకుము, దుకాణమునందు వెచ్చములు అప్పు తీయకుము.అవివేకితో స్నేహము చేయకుము.

సుమతీ శతకం - 86

పొరుగునఁ పగవాడుండిన
నిరవొందగ వ్రాతకాడె యేలికయైనన్
ధరగాఁపు గొండెయైనను
గరణాలకు బ్రతుకులేదు గదరా సుమతీ.
భావం:-
ఇంటిపొరుగున విరోధికాపురమన్ననూ, వ్రాతలోనేర్పరియైన వాడు పాలకుడైననూ ,రైతు చాడీలు చెప్పెడివాఁడైననూ కరణములకు బ్రతుకుతెరు వుండదు.

సుమతీ శతకం - 85

పెట్టిన దినముల లోపల
నట్టడవులకైన వచ్చు నానార్థములన్
బెట్టని దినములఁ గనకపు
గట్టెక్కిన నేమిలేదు గదరా సుమతీ. 
 భావం:-
పూర్వజన్మమున తాను దానమిచ్చిన ఫలం వలన అర ణ్యమధ్యనున్నప్పటికినీ సకలపదార్దములు కలుగును.పూర్వజన్మమున దానమీయకున్నచో తాను బంగారుకొండ నెక్కినను ఏమియు లభించదు.("యద్దాతా నిజ ఫాలపట్ట లిఖితమ్"అనుశ్లోకమున కనుకరణము).

సుమతీ శతకం - 84

పులిపాలు దెచ్చిఇచ్చిన
నలవడఁగా గుండెగోసి యరచే నిడినన్
దలపొడుగు దనముఁబోసిన
వెలయాలికిఁగూర్మిలేదు వినరా సుమతీ. 
 భావం:-
పులిపాలు తెచ్చినను,గుండెకాయనుకోసి అరచేతిలో బెట్టినప్పటికినీ,తెలెత్తు ధనము పోసినప్పటికినీ స్త్రీకి ప్రేమ యుండదు. 

సుమతీ శతకం - 83

పుత్రోత్సాహము తండ్రికి
పుత్రుడుజన్మించినపుడె పుట్టదు,జనులా
పుత్రుని గనుగొని పొగడగ
పుత్రోత్సాహంబు నాడు పొందుర సుమతీ. 
 భావం:-
తండ్రికి కుమారుడు పుట్టగానే పుత్రుడు గల్గుటవలన వచ్చు సంతోషము గలుగదు,ప్రజలు ఆ కుమారుని జూచి మెచ్చిన రోజుననే ఆ సంతోషము కలుగును. 

సుమతీ శతకం - 82

వురికిని బ్రాణము కోమటి,
వరికినిఁ బ్రాణంబు నీరు,వసుమతిలోనన్
కరికిని ప్రాణము తొండము
సిరికినిఁ బ్రాణంబు మగువ,సిద్దము సుమతీ. 
 భావం:-
పట్టణమునకు కోమటియు,వరిపైరునకునీరును,ఏనుగునకు తొండమును,సంపదలకు స్త్రీ యును ప్రాణము వంటివి. 

సుమతీ శతకం - 81

పిలువని పనులను బోవుట.
గలయని సతి రతియు,రాజు గానని కొలువున్
బిలువని పేరంటంబును,
వలవని చెలిమియును జేయ వలదుర సుమతీ. 
 భావం:-
పిలువని పనులను పోవుటయు,ఇష్టపడని స్త్రీతో భోగించుట యు,రాజు చూడని ఉద్యోగమును,పిలువని పేరంటంబును,ప్రేమించని స్నేహమును చేయరాదు. 

సుమతీ శతకం - 80

పాలసునకైన యాపద
జాలిబండి తీర్చతగదు సర్వజ్ఞునకున్
దే లగ్ని బడగ బట్టిన
మేలెరుగునె మీటుగాక మేదిని సుమతీ.

భావం:-
అన్నియును తెలిసినవాడయునను,తేలు నిప్పులో బడినపుడు విచారము నొంది దనిని రక్షించుటకై పట్టుకొన్నచో,అది మేలునెంచకకుట్టును.అట్లే దుర్జనుడు కీడు వచ్చినపుడు జాలితో రక్షించినచో వాడు తిరిగి కీడే చేయును.

సుమతీ శతకం - 79

పాలను గలిసిన జలమును
బాలవిదంబుననె యుండు బరికింపగా,
బాలచవిఁ జెరచు గావున,
బాలసుఁడగువాని పొందు వలదుర సుమతీ. 
 భావం:-
పాలతో గలసిన నీరు పాలవిధముగానే యుండును.కాని శోధించి చూడగా పాలయొక్క రుచిని పోగొట్టును.అట్లే చెడ్డవారితో స్నేహము చేసిన మంచిగుణములు పోవును.కావున,చెడ్డవారితో స్నేహము వద్దు. 

సుమతీ శతకం - 78

పా టెరుగని పతి కొలువును,
గూటంబున కెఱుకపడని గోమలి రతియున్,
జేటెత్త జేయు జెలిమియు
నేటికి నెదురీదినట్టు లెన్నగ సుమతీ. 
 భావం:-
పనియొక్క కష్టసుఖములు తెలుసుకొని అధికారిసేవయును, కూటమి తెలియనటువంటి స్త్రీయొక్క సంభోగమును,కీడును కలిగింపజేయు స్నేహమును,విచారించి చూడగా-నదికి ఎదురుగా యీదు నంతటి కష్టమువలె నుండును. 

సుమతీ శతకం - 77

పలుశోమి సేయు విడియము
తలఁగడిగిననాటి నిద్ర,తరుణుల తోడన్
బొలయలుక నాటి కూటమి
వెల యింతని చెప్పరాదు వినరా సుమతీ. 
 భావం:-
దంతములు తోముకొనిన వెంటనే వేసుకొను తాంబూలమును,తలంటుకొని స్నానము చేసిననాటినిద్రయును,స్త్రీలతో ప్రణయకలహమునాడు కూడిన పొందును-వీటి విలువ యింతని చెప్పలేము సుమా. 

సుమతీ శతకం - 76

పర్వముల సతుల గవయకు,
ముర్వీశ్వరు కరుణ నమ్మి యుబ్బకు మదిలో,
గర్వింపఁ నాలి బెంపకు
నిర్వాహము లేనిచోట నిలువకు,సుమతీ. 
 భావం:-
పుణ్యదినంబులందు స్త్రీలను పోదుకము, రాజుయొక్క శయను నమ్మి పొగకుము. గర్వించినట్లుగా భార్యను పోషింపకుము. బాగుపడ లేనిచోట యుండకుము. 

సుమతీ శతకం - 75

పరుల కనిష్ఠము సెప్పకు,
పొరుగిండ్లకుఁ బనులు లేక పోవకు మెపుడున్
బరుఁగలిగిన సతి గవయకు
మెరిఁగియు బిరుసైన హయము నెక్కకు సుమతీ. 
 భావం:-
ఇతరులకు యిష్టముగానిదానిని మాట్లాడబోకుము, పనిలేక ఇతరుల ఇండ్లకెన్నడునూ వెళ్ళకుము, ఇతరులు పొందిన స్త్రీని పొందకుము, పెంకితనము గలిగిన గుఱ్ఱము నెక్కకుము. 

సుమతీ శతకం - 74

పరునాత్మఁ దలచుసతి విడు,
మరుమాటలు పలుకు సుతుల మన్నింపకుమీ,
వెఱ పెఱుగనిఁ భటు నేలకు
తఱుచుగ సతిఁ గవయబోకు,తగదుర సుమతీ. 
 భావం:-
మనసులో పరపురుషుని కోరునట్టి భార్యను విడువవలయును,మారుమాట్లాడు కుమారుని క్షమించవలదు, భయపడని సేవకుని యుంచు కొనరాదు, పలుమారులు భార్యతో పొందు మానవలెను. 

సుమతీ శతకం - 73

పరసతుల గోష్ఠినుండిన
పురుషుఁఢు గాంగేయుఁడైన భువినిందవడున్,
బరసతి సుశీలయైనను,
బరుసంగతినున్న నింద పాలగు సుమతీ. 
 భావం:-
బ్రహ్మచర్య వ్రతముగల భీష్ముడైనప్పటికినీ,పరకాంతల ప్రసంగములో నున్నచో అపకీర్తి పాలగును.అట్లే,మంచిగుణముగల స్త్రీయైననూ పరపురుషుని సహవాసము గల్గియున్నచో అపకీర్తి పాలగును. 

సుమతీ శతకం - 72

పరసతి కూటమిఁ గోరకు,
పరధనముల కాసపడకు,పరునెంచకుమీ,
సరిగాని గోష్టి చేయకు,
సిరిచెడి చుట్టంబుకడకు జేరకు సుమతీ. 
భావం:-
పరసతుల పొందు గోరకుము,ఇతరుల భాగ్యమున కాశపడకుము,పరుల తప్పులెంచకుము.తగనటువంటి ప్రసంగముచేయుకుము. ఐశ్వర్యము కోల్పోయిన కారణముగా బంధువుల వద్దకు వెళ్ళకుము. 

సుమతీ శతకం - 71

పరనారీ సోదరుఁడై
పరదనముల కాసపడక,పరులకు హితుఁడై
పరులుఁ దనుఁబొగడ నెగడకఁ,
బరు లలిగిన నలుగనతఁడు,పరముఁడు సుమతీ. 
 భావం:-
పరస్త్రీలకు సోదరునివలెనుండి,పరుల భాగ్యముల కాశింపక,పరులకు స్నేహితుడై,పరులు తన్ను కొనియాడినచో వుబ్బక,పరులు కోపించిననూ తాను కోపించని మనుష్యుడే యుత్తముడు. 

సుమతీ శతకం - 70

పనిచేయు నెడల దాసియు,
ననుభవమున రంభ,మంత్రి యాలోచనలన్,
దనుభక్తి యెడలఁ దల్లియు,
యనదగు కులకాంత యుండనగురా సుమతీ. 
 భావం:-
భార్యయనునది-ఇంటిపనులు చేయునపుడు సేవకురాలగును,భోగించునపుడు రంభవలెను,సలహాలు చెప్పునపుడు మంత్రి కావలెను,భుజించునపుడు తల్లివలెను ఉండవలెను

సుమతీ శతకం - 69

పతికడకు,తన్నుఁగూర్చిన
సతికడకును,వేల్పుఁకడకు,సద్గురు కడకున్,
సుతుకడకు, రిక్త చేతుల
మతిమంతుల చనరు,నీతి మార్గము సుమతీ. 
 భావం:-
నీతి ప్రవర్తన గలవారు;యజమాని దగ్గరకును,తనను ప్రేమించిన భార్య యొద్దకును,దేవుని సముఖమునకును,గురువు కడకును,కుమారుని దగ్గరకును వట్టి చేతులతో వెళ్ళరు,ఇదియే నీతిమార్గము. 

సుమతీ శతకం - 68

పగవల దెవ్వరితోడను,
వగవంగా వలదు లేమి వచ్చిన పిదపన్,
దెగనాడవలదు సభలను,
మగువకు మన సియ్యవలదు మహిలో సుమతీ. 
 భావం:-
ఎటువంటి వారితోడను పగ పెట్టుకొనరాదు.బీదతనము సంభవించిన తరువాత విచారింపరాదు.సభలలో మోమాటము లేకుండా మాట్లాడరాదు.స్త్రీకి మనసులోని వలపు తెలుపరాదు. 

సుమతీ శతకం - 67

నీరే ప్రాణాఅదారము,
నోరే రసభరితమైన నుడువుల కెల్లన్,
నారే నరులకు రత్నము,
చీరే శృంగార మండ్రు,సిద్దము సుమతీ. 
భావం:-
నీరే అన్ని జీవులకు బ్రతుకుటకు ఆధారము.నోరే రసవంతమైన సమస్తమైన మాటలు పల్కుటకు స్థానము. స్త్రీయే సర్వజనులకు రత్నము.వస్త్రమే సింగారమునకు ముఖ్యము. 

సుమతీ శతకం - 66

నవ్వకుమీ సభలోపల
నవ్వకుమీ తల్లిదండ్రి నాథులతోడన్,
నవ్వకుమీ పరసతులతో,
నవ్వకుమీ విప్రవరుల నయమిది సుమతీ. 
 భావం:-
సభలోపలను, తల్లిదండ్రులతోను, అధికారులతోడను, పరస్త్రీలతోడను, బ్రాహ్మణ శ్రేష్ఠులతోడను పరిహాసములాడకుము. 

సుమతీ శతకం - 65

నవరస భావాలంకృత
కవితా గోష్టియును,మధుర గానంబును,దా
నవివేకి కెంత జెప్పిన
జెవిటికి శంఖూదినట్లు సిద్దము సుమతీ. 
 భావం:-
శృంగారాది నవరసములతోడను భావముల్తోడను అలంకరింపబడిన కవిత్వ ప్రసంగమును,మనోహరమగు పాటయును,తెలివిలేనివారికెంత తెలియజేసినను,చెవిటివాడికి శంఖమునూదినట్లే నిరర్థకమగును. 

సుమతీ శతకం - 64

నరపతులు మేరదప్పిన,
దిరమొప్పగ విధవ యింట దీర్పరియైనన్.
గరణము వైదికుఁడైనను,
మరణాంతక మౌనుగాని మానదు సుమతీ. 
 భావం:-
రాజులు ధర్మము యొక్క హద్దు తప్పినను,విధవ స్త్రీ ఇంటి యందెల్లకాలము పెత్తనము చేసినను,గ్రామ కరణము వైదిక వృత్తి గలవడైనను ప్రాణము పోవునంతటి కష్టము తప్పకుండా సంభవించును. 

సుమతీ శతకం - 63

నయమున బాలుం ద్రావరు
భయమున విషమ్మునైన భక్షింతురుగా
నయమెంత దోసకారియొ
భయమే చూపంగవలయు బాగుగ సుమతీ. 
 భావం:-
మంచి తనము వల్ల పాలునుసహితము తాగరు.భయపెట్టుట చేత విషమునైనను తిందురు. కావున భయమును చక్కగా చూపించవలయును. 

సుమతీ శతకం - 62

నమ్మకు సుంకరి,జూదరి,
నమ్మకు మగసాలివాని,నటు వెలయాలిన్, నమ్మకు మంగలివానిని,
నమ్మకుమీ వామహస్తు నవనిని సుమతీ.
 భావం:-
పన్నులు వసూలు చేయువానిని, జూదమాడువానిని, కంసాలిని, భోగముస్త్రీని, సరుకలమ్మవారిని,ఎడ్డమచేతితో పనిచేయు వారిని, నమ్మకుము. 

సుమతీ శతకం - 61

నడవకుమీ తెరువొక్కుటఁ
గడుపకుమీ శత్రునింట గూరిమితోడన్
ముడువకుమీ పరధనముల
నుడువకుమీ యొరుల మనసు నొవ్వగ సుమతీ. 
 భావం:-
మార్గమునందు యొంటరిగా నడువకుము,పగవాని ఇంటియందు స్నేహముగా భుజింపకుము,ఇతరుల ధనమును మూటగట్టకుము,ఇతరుల మనస్సు నొచ్చునట్లు మాటలాడకుము. 

సుమతీ శతకం - 60

ధీరులకు జేయు మేలది
సారంబగు నారికేళ సలిలము భంగిన్
గౌరవమును మఱి మీఁదట
భూరిసుఖావహము నగును భువిలో సుమతీ. 
 భావం:-
కొబ్బరిచెట్టుకు నీరుపోసినచో శ్రేష్టమైన నీరుగలకాయలను యిచ్చును.అట్లే బుద్ధిమంతులకు జేసిన యుపకారము మర్యాదయును,తరువాత మిక్కిలి సుఖములను గల్గించును. 

సుమతీ శతకం - 59

ధనపతి సఖుడై యుండియు
నెనయంగా శివుడు భిక్ష మెత్త వలసెన్
దన్వారి కెంత గలిగిన
తనభాగ్యమె తనకు గాక తథ్యము సుమతీ. 
 భావం:-
ధనవంతుడైన కుబేరుడు స్నేహితుడైనప్పటికినీ ఈశ్వరుడు బిచ్చమెత్తుట సంభవించెను.కాబట్టి,తనవారి కెంత సంపదయున్నను,తన కుపయోగపడదు,తన భాగ్యమే తనకు ఉపయోగించును. 

సుమతీ శతకం - 58

తాననుభవింప నర్దము
మానపపతిజేయు గొంత మఱి భూగతమౌ
గానల నీగలు గూర్చిన
తేనియ యొరు జేరునట్లు తిరముగ సుమతీ. 
 భావం:-
తేనెటీగలు అడవులలో చేర్చియుంచిన తేనె యితరులకు చేరునట్లు,తాము భోగింపక దాచిన ధనము కొంత రాజులపాలు ,మరికొంత భూమిపాలు యగును. 

సుమతీ శతకం - 57

దగ్గర కొండెము చెప్పెడు
ప్రెగ్గడ పలుకులకు రాజు ప్రియుడై మఱి తా
నెగ్గు బ్రజ కాచ్రించుట
బొగ్గులకై కల్పతరువు బొసుచుట సుమతీ. 
 భావం:-
మంత్రి చెప్పు చాడీలను విని,రాజు ప్రజలకు కీడుచేయుట-కోరిన కోరికలనిచ్చు చెట్టును బొగ్గులకై నరుకుటతో సమానము. 

సుమతీ శతకం - 56

తలమాసిన,వొలు మాసినఁ,
వలువలు మాసిననుఁ బ్రాణవల్లభు నైనన్
కులకాంతలైన రోఁతురు,
తిలకింపగ భూమిలోన దిరముగ సుమతీ. 
 భావం:-
ఆలోచింపగా,భూమియందు-తలయు,శరీరమును,బట్టలు మాసినచో పెనిమిటినైననూ,(మంచి స్త్రీలైనప్పటికిన్ని) అసహ్యపడుట నిజము. 

సుమతీ శతకం - 55

తలపొడగు ధనము బోసిన
వెలయాలికి నిజములేదు వివరింపంగా
దలఁదడివి బాసఁజేసిన
వెలయాలిని నమ్మరాదు వినరా సుమతీ. 
 భావం:-
తలపొడగు, ధనము పోసినప్పటికిన్ని వేశ్యాస్త్రీకి సత్యమాడుట లేదు.తలమీద చెయి వేసుకొని ప్రమాణము చేసినను వారకాంతను నమ్మరాదు. 

సుమతీ శతకం - 54

తలనుండు విషము ఫణీకిని
వెలయంగాఁ దోకనుండు వృశ్చికమునకున్
దల దోఁక యనకనుండును
ఖలునకు నిలువెల్ల విషముగదరా సుమతీ. 
భావం:-
తలయందు పామునకు,తోకయందు తేలునకును,విషముంటుంది,కాని దుర్మార్గునికితల ,తోకయును నియమము లేక,శరీరమంతయు విషముండును. 

సుమతీ శతకం - 53

తమలము వేయని నోరును
విమతులతోఁ జెలిమి జేసి వెతఁబడు తెలివిన్
గమలములు లేని కొలఁకును
హిమధాముఁఢులేనిరాత్రి హీనము సుమతీ. 
 భావం:-
తాంబూలము వేసుకోనినోరును,విరుద్ధమైనతనము గలవారితో స్నేహము చేసి విచారించు వివేకమును,తామరలు లేని సరస్సును,చంద్రుడు లేని రాత్రియును నీచమైనవే.